مطالب آذر  ماجدی  درباره  منصور حکمت

سفرى به گذشته

بمناسبت پنجاه و دومين سال تولد منصور حکمت (ژوبين)

آذر ماجدى

درست دو سال پيش منصور حکمت (ژوبين) در نشريه انترناسيونال هفتگى مطلبى نوشت تحت عنوان "مواجهه از نزديک: يک گزارش پزشکى". در اين نوشته از آغاز بيمارى هولناک سرطان نوشت.

نوشت:

«و بالاخره، هر کس مواجهه اى از نزدک با سرطان داشته است به شما ميگويد که اين انسان را براى چند روزى به يک سير و سفر تماشايى فکرى و معنوى ميفرستد. انگار چشمبندهايتان را باز ميکنند، قفلها را از روى عواطف و افکارتان برميدارند و ميگذارند يکبار ديگر از نو همه کوچه پس کوچه هاى دنيا و زندگى تان را آزادانه و با سرعتى خيره کننده سياحت کنيد. من اين سفر را رفتم. آموزنده بود. بازيابى خود و شايد سرسوزنى نزديک تر شدن به حقيقت و معناى زندگى. ميخواهم در اولين فرصتى که بتوانم اين سفرنامه را، بخصوص خطاب به آن صدها انسان نازنينى که در آن روزها از دور و نزديک من و خانواده ام را در آغوش خود گرفتند، بنويسم.»

ژوبين فرصت نيافت که اين سفرنامه را بنويسد، سفرنامه اى که اگر نوشته ميشد همچون بسيارى از آثار گرانبهاى ديگرش نورى ميتاباند بر زندگى و معناى آن، به انسان و هستى، به عشق و ارزش آن، به مبارزه و معناى آن. اين سفرنامه حقايق پايه اى و پايدارى را پيش چشمان ما روشن ميکرد. شايد کمک مان ميکرد که ارزش زندگى و زندگان را بيشتر بدانيم. جدال هاى پوچ را ترک کنيم و نبردهاى انسانى و انسانيت را با انرژى و شور بيشترى به پايان ببريم. اين سفرنامه نوشته نشد و ما را در تاريکى باقى گذاشت.

اکنون در پنجاه و دومين سالگرد تولدش من به ١١ ماهى که از مرگ او گذشته نگاهى مياندازم. اين جملات را ميخوانم و احساس ميکنم که پس از مرگش در يک تجربه ديگر با او سهيم شده‌ام. چرا که منهم با از دست دادن اين عزيزترين انسان زندگيم به چنين سفرى رفتم. قفلها از روى عواطف و احساسات و افکارم برداشته شد. عواطف و احساسات در درونم به خروش آمد، فوران زد، از زير سلطه اراده ام خارج شد. مثل کترى که بجوش آمده و آب آن سر ميرود يا مثل آتشفشان، يا سيل در رودخانه. چگونه ميشود چنين احساساتى را توصيف کرد، حق مطلب را ادا کرد و به سانتيمانتاليزم در نغلطيد؟

فهميدم که نه تنها کسى که با مرگ روبرو ميشود و بازميگردد، بلکه کسى که يک انسان بينهايت عزيز را از دست ميدهد نيز به چنين سفرى ميرود. هر روز از نو در کوچه پس کوچه هاى گذشته عبور ميکند. تنها تفاوت براى من شايد اين بود که سير و سفرى که من در آن بسر ميبرم سريع نيست. طمأنينه بيشترى دارد، شايد از اين رو که انسان وقت دارد در هر گوشه اى بايستد، از گوشه و زواياى مختلف به مسير نگاه کند، با نگاه ديگرى به همه چيز بنگرد، صبور آنچه را گذشته است تحليل کند. با درک امروز گذشته را بسنجد، با شعور امروز زندگى چشيده شده را مزه کند. نديده ها را ببيند، نچشيده ها را مزه کند، آنچه را که سريع از آن عبور کرده بار ديگر با طمأنينه از آن عبور کند. اين سفرى غمگين و دردناک است. چون ديگر بازگشتى در آن نيست.

لحظات شاد و غمناک گذشته بيکسان غمناکند. دلتنگى و ندامت احساسات حاکم اند.

رسم نيست، سنت نيست که در عالم سياست، بخصوص از نوع چپى آن، از غم و درد و احساسات شخصى بگوييم و بنويسيم. منصور حکمت تمام سنن اين چپ را زير و رو کرد. سنت جديد و رسوم جديد را باب کرد. منهم بخود اجازه ميدهم که اين يکى رسم را بشکنم و در تولد ژوبين عزيزم از ماههاى دردناک نبودنش بگويم. شايد که اين شبه سفرنامه کمکى باشد براى کاهش درد عظيم از دست دادنش.

بعد از مدتها رمان نخواندن، از زمانى که در بيمارستان در کنارش بودم سعى ميکردم که با خواندن رمان از حقايق تلخ و سنگين زندگى فرار کنم و به دنياى تخيلى پناه ببرم. درد جانکاه نيستى را با شخصيت هاى رمان شريک شوم و همراه دردهاى آنها و به بهانه دردهاى آنها اشک بريزم. گاه با صداى بلند، گاه به آرامى، گاه فقط در درون، بيصدا و يا حتى بى اشک. يک رمانى که خواندم "پاولا" اثر ايزابل آلنده بود. کتابى که ايزابل آلنده در بيمارستان در کنار دختر بيمار در حالت کومايش نوشته و پس از مرگ او به پايان رسانده. خواندن اين کتاب و احساسى که در من بوجود آورد مشوقى شد که اين خطوط را بنويسم. نه قلم او را دارم و نه هنر او در به تصوير کشيدن و توصيف درد انسانى که شاهد تحليل رفتن و به نيستى نزديک شدن روز به روز و لحظه به لحظه عزيزى است. نه مثل او انسانى مذهبى و يا معتقد به نيروهاى ماوراالطبيعه هستم تا بتوانم دردم را با پناه بردن به آسمان و روح و دنياى پس از زندگى التيام دهم. براى او روح وجود دارد و ميتوان با آن ارتباط گرفت. براى من فقط عدم است و نيستى با تمام خلاء و تاريکى و تونل سياهى که در روح انسان بازمانده باقى ميگذارد. ولى عجيب نيست که با وجود اين اختلاف عظيم در بينش و نگرش مان به حيات و زندگى و مرگ، تجربه هاى يکسان و مشابهى را از سر گذرانده ايم. و بهمين خاطر است که اين کتاب در اين لحظات تلخ تنهايى مسائلى را برايم روشن کرد. برايم معنا يافت. تنهائيم را پر کرد. به وجود احساسات پايه اى يکسان در انسان باورمندم کرد. در عين حال برايم روشن شد که آنچه ارتباط با روح معنا ميشود همان ديدن و حضور دائمى يار از دست رفته است، حضورى کامل و زنده. غرق شدن در اين تصوير و حرف زدن با او، گويى که هست، به عدم نپيوسته است. گويى دستت را گرفته است، گويى در آغوشت گرفته است. پناه بردن به خواب و خواب ديدن. زندگى را در خواب تجربه کردن. نبودن را در خواب بودن کردن. نيستى را در خواب به هستى بازگرداندن. اين تجربه آنچنان واقعى ميشود که بعضا جاى خود زندگى را ميگيرد. خواب از بيدارى شيرين تر ميشود. قدرت تخيل و عشقى که در نيستى عميق تر و واقعى تر و زنده تر شده است، تنها يار تنهايى است. اين قدرت بشر است يا ضعف او در مواجهه با درد و مشقت و بلا؟ نميدانم. چه فرقى ميکند. هر چه هست مکانيسم دفاعى انسان زخم خورده و درد ديده است.

هر روز سالگرد روزى است. هر واقعه کوچک و پيش و پا افتاده گذشته بيک واقعه مهم و فراموش نشدنى حال بدل ميشود. نوستالژى بيک عنصر دائمى زندگى بدل ميشود. اولين بارى که در يک فروشگاه باصطلاح do it yourself (فروشگاهى که وسايل تعمير و رنگ و چوب و تخته و چکش و ميخ ميفروشد) بشدت بيک نوستالژى دردناک درافتادم، يک آن بشدت متعجب شدم، در عين حال خنده ام گرفت. تصور عمومى اينست که لحظات رمانتيک عشق انسان را دچار چنين حالتى ميکند، موزيک و شمع و غروب آفتاب و بالاخره هر چه که برايمان با رومانس تداعى ميشود. ولى براى من هر چه که يادآور ژوبين عزيزم هست و بود چنين حالتى را ايجاد ميکند، از آنجايى که او هميشه اگر مشغول نوشتن و خواندن و زدن گيتار و فلوت و بازى با بچه ها نبود داشت چيزى را تعمير ميکرد و ديوارى را خراب ميکرد و ديوار جديدى ميساخت و موتور ماشين را پياده و سوار ميکرد، حتى ميخ و چکش و گچ و آجر و تخته و چوب هم رمانتيک است.

حافظه انسان دردمند هم کارکردش تغيير ميکند. ممکن است اسم بچه ات يادت برود، يادت نيايد که چرا سوار ماشين شده اى و ميخواستى کجا بروى، قرار با دکتر و فلان جلسه را با وجود اينکه در تقويم نوشته اى و روى ديوار آشپزخانه پونز کرده اى و حتى روى دستت نوشته اى يادت برود، ولى کوچک ترين خاطره گذشته که مدتها بود بکلى از ذهنت پاک شده بود به روشنى و شفافيت، حتى با بو و عطر و رنگ در خاطرت زنده ميشود. سفر در کوچه پس کوچه هاى گذشته چنين سفرى است. زيستن دوباره گذشته در خيال و رويا. يک آن فراموش کردن واقعيت تلخ و دردناک روز و رها شدن در لحظه اى دور که تراژدى اتفاق نيافتاده بود. و بعد در همانحال احساس پشيمانى و ندامت براى اينکه چرا همانموقع اين لحظه همچون لحظه اى عزيز و گرانقدر در آغوش گرفته نشده بود. بکلام ساده چرا قدر زندگى را وقتى که بود و جارى بود ندانستيم. چرا زندگى و عشق را وقتى در جريان بود اينچنان ساده و حتى پيش و پا افتاده انگاشتيم. دلتنگى و ندامت احساساتى است که مدام جاى يکديگر را ميگيرند و يا همزمان در کنار هم بر وجود و ذهن حکم ميرانند.

لحظات طولانى در خود آنچنان غرق ميشوى که بناگاه خود را در حال حرف زدن با خود و گريستن مييابى. صداى بچه گانه اى که صدايت ميکند، صدايى است که از اعماق بيرونت ميکشد و به زندگى باز ميگرداندت. و يک آن بخود ميايى که آيا قرار است که اين عشق را نيز بگذارى که بحال خود بگذرد؟ لحظاتى که تمام سلولهاى بدنت با هم عزيزت را طلب ميکند، قلبت فشرده ميشود، امعاء و احشايت زير رو رو ميشوند. اصطلاح هاى زيادى در زبان وجود دارد که احساس غم و درد روحى را با درد فيزيکى توصيف ميکند. بسيارى از اين اصطلاح ها را انسان بطور روزمره استفاده ميکند، بدون اينکه به معناى واقعى آن بيانديشد. آنگاه در چنين شرايطى است که ميتوان ريشه اين لغات را يافت. چون تمام آن دردهاى فيزيکى واقعى ميشوند.

امروز روز تولد ژوبين است. او خود به روز تولد اهميت چندانى نميداد. عادت کادو دادن و کادو گرفتن نداشت. جز تولد بچه ها تولد کس ديگرى را بخاطر نداشت. جشن تولد برايش کار بى معنايى بود. ولى در اولين تولد بعد از مرگش اين روز هر لحظه اش پر است از خاطرات و احساسات بهم فشرده و در هم پيچيده. لجظات سى سال اخير از جلوى چشمانم و از درون قلبم عبور ميکند.

اولين بار سى سال پيش ديدمش. جوان بيست و دو ساله اى بود پر از انرژى. يک آن آرام نداشت. چشمان زيبا و عميق و شيطان و مهربانش با روشنى در مقابلم است. انگار که به همان تابستان سال ١٣٥٢ بازگشته‌ايم. جوان لاغرى که در شلوار جين و تى شرت سفيد و گيوه سفيد با حرکات سريع با موهاى فرفرى و پرپشت سياهش و با سيگارى در دستش به سمتم ميايد. در حياط خانه شان هستيم. آفتاب داغ تابستان تهران ميدرخشد. نسيمى در برگهاى درختان ميوزد. آب آبى زير نور آفتاب برق ميزند. بمن لبخند ميزند. و من تنها چيزى که از ذهنم عبور ميکند اينست که چه صورت دوست داشتنى، مهربان و شيطانى دارد. در آن موقع حتى بفکرم خطور نميکرد که اين روز و اين آشنايى زندگيم را براى هميشه زير و رو خواهد کرد. حتى تصورش را هم نميکردم که اين جوان شوخ به مهمترين انسان زندگيم بدل خواهد شد. جذاب بود. نگاهم را نميتوانستم ازش برگيرم. جوان بوديم. تمام زندگى و دنيا در مقابلمان قرار داشت. تازه ليسانس گرفته بود و از شيراز به تهران آمده بود و من هم تازه ديپلم گرفته بودم. هر دو قرار بود که به خارج، به دو کشور مختلف سفر کنيم. فقط لحظه مهم بود. آينده معنايى نداشت. ولى اين روز و لحظه زندگيم را رقم زد. هر چند که عملا طى پنج سال آتى فقط يکى دو بار همديگر را ديديم و براى مدتى کوتاه، ولى چنان تاثير عميقى بر تمام وجود و ذهن و قلبم گذاشته بود که عملا يک کشش خارج از اراده، يک بند نامرئى مرا بسمت او ميکشيد. عشق در نگاه اول نبود ولى جذبه اى عميق بود. سريع، طى چند دفعه اى که با هم بيرون رفتيم و يا با هم تنها بوديم فهميدم که آدمى بسيار باهوش و تيزهوش است. يک روز به خانه ما آمد و با پدرم درباره فلسفه، هگل و کانت و مارکس صحبت کردند. من فقط گوش ميدادم. چنان پرانرژى و عميق و غرق در مباحث بود، و چنان زيبا و دوست داشتنى و جذاب. يکى از خصوصياتش که برايم جالب بود نحوه نشستنش بود. هيچوقت روى مبل لم نميداد. يا جلوى مبل مى نشست و يا روى زمين، و تنها نقطه تماس بدنش با زمين زانوى راستش بود. باين خاطر هميشه زانوى راست شلوار جينش رفته بود. انگار هميشه عجله داشت. انگار بايد سر قرارى ميرفت که دير شده بود. ولى بعضا ساعتها بهمين صورت روى زمين قرار ميگرفت و بحث ميکرد يا شوخى ميکرد. هيچ چيز از چشمان تيزش پنهان نميماند. هيچ حرکتى، حتى حرکت چشمان و لبان و حرکتهاى ريز عضلات صورت. هيچ واقعه اى حتى کوچک از نظرش دور نميشد. و اين در حالى بود که بنظر ميرسيد در فکر و دنياى خود غرق است. همه چيز از بزرگ و کوچک، از مهم و پيش پا افتاده در حافظه اش نقش ميبست. مشاهده و تحليل و شناخت کار دائمى و هميشگيش بود. به احساسات و درد انسانهاى دور و برش بسيار حساس بود. مهربان بود قلبى بزرگ و حساس داشت.

از تابستان ١٣٥٢ به مه ١٩٨٦ ميروم. به روزى که دخترمان، اولين فرزندمان متولد شد. با چه شور و احساسى در تمام لحظات درد در کنارم بود. با من نفس ميکشيد. دستم را ميگرفت. تشويقم ميکرد. وقتى سر دخترم بيرون آمد، با اشتياق و هيجان از جا پريد، بهم مژده داد که دارد تمام ميشود. چند روزى که در بيمارستان ساعتها مينشست و اين نوزاد کوچک و شکننده را نگاه ميکرد، در آغوشش ميگرفت و ميبويدش از جلوى چشمانم با تمام تازگى عبور ميکند. حتى بوى بيمارستان و عطر خاص نوزاد و گرماى پوست نرمش را انگار که همين الان است احساس ميکنم. تجربه زائيدن تجربه بسيار زيبا، عجيب و منحصر بفردى است. خلاقيتى خاص که با دردى باور نکردنى توام است. دردى که در يک لحظه به يک احساس خلسه و شعف غيرقابل توصيف بدل ميشود. سهيم شدن اين تجربه با يک انسان ديگر رابطه اى را بوجود مياورد که در عميق ترين ذرات وجود انسان اثرش را ميگذارد. من سه بار چنين تجربه زيبا و احساسى را با ژوبين سهيم شدم. و چقدر زيبا بود. چقدر دوست داشتنى بود. اى کاش ميشد اين تجربه زيبا را وقتى که زندگى سخت ميشود، وقتى فشارها از قدرت تحمل انسان بيشتر ميشود وقتى خستگى غيرقابل تحمل ميشود نيز با همان روشنى بياد داشت. اگر چنين ميشد، ندامت و پشيمانى معنايى نداشت. زندگى بهدر نميرفت. عشق حيف و ميل نميشد. تنهايى معنايى نميافت.

زندگى مشترک ما همزمان با انقلاب آغاز شد. در تابستان ١٣٥٧ من به لندن رفتم و از آن زمان زندگى مشترک ما شروع شد. غرق در تحرکات انقلاب، مطالعه و بحث. ابتدا من به تهران بازگشتم و بعد از دو ماه ژوبين هم آمد. زندگى در يک انقلاب بزرگ نيز تجربه اى فراموش نشدنى و عميق است. ولى اشکال اينجاست که آنچنان در مبارزه و انقلاب غرق ميشوى که اغلب زندگى شخصى و خصوصى فراموش ميشود. بخصوص تجربه اى که ما انقلابيون ايران از سر گذرانديم. با هم چند سالى زندگى زيرزمينى کرديم. بعد به کردستان رفتيم، دو سالى در کردستان در کوه و کمر و خانه کاه گلى و چادر زندگى کرديم. بنظر ميرسيد که اين زندگى باهم تا ابد ادامه ميابد، پايان ندارد. هميشه هست. و همين احساس ابديت دروغين است که انسان را به لحظات واقعى بى اعتنا ميکند. انگار زندگى را از سر راه آورده اى. هميشه فردايى هست. تا روزى که ديگر فردايى نيست. تا روزى که عزيزت را روى تخت بيمارستان در حال تحليل رفتن مشاهده ميکنى. ولى هنوز فکر ميکنى که فردايى خواهد بود. تا لحظه اى که ديگر آخرين نفس برميايد. باز حتى در اين آخرين دم هم باور نميکنى که ديگر تمام شده است. ديگر بازگشتى نيست. ديگر نقطه پايان است.

ترانه اى را ميشنوم از Vonda Shapard که ميگويد "جايى در قلبت هست، تنها نيستى." علاوه بر اين جاى بزرگ در قلبم، ژوبين آن چنان انسان عظيمى بود که آنچه از خود باقى گذاشته، آنچنان پر و زيبا و غنى است که يک زندگى را در نبودش پر ميکند. ياد عزيزش گرامى است.

٤ ژوئن ٢٠٠٣

اساس سوسیالیسم انسان است
انسان گرایی مارکسیستی منصور حکمت قطب نمای ما
آذر ماجدی

(این متن بر مبنای سخنرانی آذر ماجدی در هفته منصور حکمت، در انجمن مارکس – حکمت لندن در ژوئن ۲۰۰۴ تنظیم شده است. نوار سخنرانی توسط سیما روشن پیاده شده است.)

رفقا، بحث امروز من درباره این جمله معروف منصور حکمت است: "اساس سوسیالیسم انسان است، سوسیالیسم جنبش بازگرداندن اختیار به انسان است." این جمله الان دیگر به شکل لوگوی کمونیسم کارگری درآمده است. بر بالای نشریات ما نوشته میشود. فکر می کنم برای همه این یک گفته بسیار آشنا است. هر کس حتما تعبیر خود را از این جمله دارد و یا جایگاه این جمله برای هر کس متفاوت است. برای خود من این جمله جوهر بینش منصور حکمت است. جوهر شخصیت منصور حکمت است.

وقتی که دو سال پیش، درست بعد از مرگ منصور حکمت، دنبال جمله ای می گشتیم که در پوسترها بنویسیم، یک جمله ای که بتواند تا حدودی منصور حکمت را بیان کند، جمله ای که بتواند جوهر تئوری، نظرات و تلاش منصور حکمت را بیان کند، جمله ای که بتواند تمایز کمونیسم کارگری را بیان کند، این جمله را انتخاب کردیم. با باز خواندن آن احساس کردم که تا چه حد به شناخت من از منصور حکمت چه در ظرفیت تئوریک، چه در ظرفیت سیاسی، چه بعنوان یک لیدر سیاسی و چه در ظرفیت شخصی نزدیک است. این جمله اکنون به لوگوی حزب و جنبش ما بدل شده و میتواند بعنوان یک قطب نما برای ما عمل کند. میتواند جوهر کمونیسم کارگری، آن عنصری که ما را بجلو میبرد و فعالیت ما را رقم میزند را به ما نشان دهد. جوهر انسان دوستی و عنصر آگاهی و اختیاری که در کمونیسم کارگری منصور حکمت هست را برجسته میکند. اما در عین حال این خطر هم هست که وقتی یک گفته ای مدام در مقابل چشمان مان باشد و مدام شنیده شود و تکرار شود کلیشه شود و از محتوا خالی شود .

انسان دوستی یک خصلت برجسته منصور حکمت است. در این مورد بارها وبارها صحبت شده، چه رفقای نزدیک حزبی و چه کسانی که او را در ظرفیت شخصی میشناختند، حتی کسانی که او را دورادور میشناختند و یا با آثارش آشنا بودند، همگی بر این مساله تاکید دارند. اما باید توجه داشته باشیم که  انسان دوستی او از نوع خیر خواهانه و انجمن خیریه ای نیست. سانتیمانتال هم نیست. خود او در برنامه "یک دنیای بهتر" اشاره می کند به این مساله که "کمونیسم کارگری فرقه مصلحین خیال پرداز و قهرمانان مشتاق نجات بشریت نیست." این یک نوع جنبش دیگر انسان دوستانه است. و این را ما نه فقط درتئوری و نظراتش بلکه در سبک کار و در شخصیتش می بینیم. در تمام سیاستهایی که مطرح می کند و به پیش می برد، در تاکتیک ها و در استراتژی این جوهر مثل یک رگه مثل یک نخ مثل یک قطب نما وجود دارد. آن چیزی که با انسانیت، با آزادی، با رهایی و با حرمت انسان در تناقض باشد، برای منصورحکمت جایی ندارد. از نظر او آن تاکتیکی که با این بینش در تناقض قرار میگرفت و با آن سنخیت نداشت، حتی اگر بنظر میرسید ه از نظر سیاسی نافع است، هیچگاه موضوعیت پیدا نمیکرد.

عده ای بر این عقیده اند که منصور حکمت از آن رو که یک مارکسیست بود و به خود مارکس رجوع کرده بود به چنین انسان دوستی بالایی دست یافته بود. بنظر من برعکس است. دقیقا از این رو که انسان، حرمت، رهایی و رفاه انسان برایش جایگاه بسیار رفیعی داشت، او توانست در جستجو برای یافتن پاسخ به مساله رهایی بشریت، به سعادت بشر و به یک جامعه ی عالی ترانسانی به مارکس برسد. و نه تنها مارکس را درک کند، بلکه جوهر انسان گرایی مارکسیسم را از زیر آوار تحریفات طبقات دیگر بیرون کشد و بر آن تاکید کند. آزادی، برابری، رفاه و سعادت بشر کلماتی است که مکررا در آثار او دیده میشود و در سخنرانی هایش شنیده میشود. این قطب نمای او است.

یک دنیای بهتر
مارکسیسم منصور حکمت از مارکسیسم پیش از او متمایز است. نه صرفا در تئوری بمعنای اخص کلمه، بلکه در نگرش عمومی و در تاکیدات. یک دستاورد مهم منصور حکمت زدودن تحریفات بورژوایی و خرده بورژوایی از مارکسیسم است، تحریفاتی که ده ها سال بر پیکر آن نشسته و رسوب کرده بود. منصور حکمت بر جوهر اصلی مارکسیسم انگشت گذاشت: انسان، رهایی انسان، حرمت انسان، اصالت انسان و تعالی جامعه بشری. این کلمات کلیدی است. برنامه ی یک دنیای بهتر که حکم مانیفست کمونیسم کارگری را دارد از اینجا شروع میکند. از سرمایه داری شروع نمی کند، از امپریالیسم آغاز نمیکند، حتی بلافاصله سراغ مبارزه طبقاتی نمیرود. نقطه عزیمت یک دنیای بهتر سعادت بشر و امید تاریخی بشر برای دستیابی به سعادت است. به این امید و آرمان تاریخی بشر اشاره میکند و بلافاصله به نقش بشر در تغییر دنیا میرسد. این جوهر مارکسیسم منصور حکمت است. "کمونیسم کارگری قبل از هر چیز به اینجا تعلق دارد، به امید و اعتقاد انسان ها ی بیشمار و نسل های پی در پی به اینکه ساختن یک آینده بهتر، بک جهان بهتر، بدست خود انسان ضروری و میسر است ."
بنظر من نه فقط محتوای برنامه یک دنیای بهتر، بلکه فرمت آن نیز تمایز مارکسیسم و بینش منصور حکمت را از پیشینیان نشان میدهد. برنامه یک دنیای بهتر یک شاهکار نظری و سیاسی است. چکیده آرمان کمونیسم و جوهر مارکسیسم را بیان میکند. یک دنیای بهتر از انسان و تلاش اش برای دستیابی به سعادت آغاز میکند، به نقش تلاش بشر در تغییر جهان اشاره میکند و آنگاه به مسائل تئوریک پایه ای مارکسیستی میرسد، به مبارزه طبقاتی، کارکرد سرمایه و نظام سرمایه داری، نقش دولت، رابطه انقلاب و اصلاحات و غیره میرسد. تئوری و اهمیت آن در این چهارچوب معنا پیدا میکند. تئوری اهمیت دارد به این خاطر که راه دستیابی به سعادت و رهایی انسان را تسهیل میکند، راه رسیدن به یک جامعه انسانی، به آزادی و برابری را نشان میدهد . 

این تز خصلت نمای کمونیستی "از هر کس به اندازه ی قابلیتش و به هر کس به اندازه  نیازش." بعنوان یک اصل جامعه کمونیستی در برنامه مطرح میشود. این تز پایه ای مارکسیسم است که منصور حکمت در برنامه بر آن تاکید میکند. انسان به صرف "چشم گشودن به جامعه بشری باید به یکسان از کلیه مواهب زندگی و محصولات تلاش جمعی برخوردار باشد." "کار که در جامعه سرمایه داری" یک اجبار "فرسوده کننده برای امرار معاش است،" "به یک فعالیت خلاق و داوطلبانه و آگاهانه" تبدیل میشود. اینها همه تزهای پایه ای مارکسیستی و جامعه کمونیستی است. مساله اینجاست که این تزها طی تاریخ در میان چپ سنتی به حاشیه رانده شده است. منصور حکمت دگربار این تزها را در محور و مرکز برنامه کمونیستی قرار میدهد.

اصلاحات و انقلاب
جایگاه مبارزه برای اصلاحات یک وجه مهم دیگر کمونیسم کارگری است. چپ سنتی، چپی که از چندین دهه پیش بعنوان کمونیسم شناخته شده است، یا نسبت به رفرم کاملا بی اعتناء بوده و مبارزه برای اصلاحات را با مبارزه برای انقلاب ناخوانا میدیده، یا در مبارزه برای اصلاحات به افق رفرمیستی تسلیم شده است. منصور حکمت جایگاه مهمی برای مبارزه برای اصلاحات در زندگی کارگران و مردم علی العموم قائل است. یکی از مبانی اصلی کمونیسم کارگری از نظر او رابطه اصلاحات و انقلاب است که در برنامه یک دنیای بهتر نیز بعنوان یکی از ارکان اساسی کمونیسم کارگری به آن می پردازد. به نظر من قائل بودن این نقش مهم برای این مقوله از همان تلاش برای دستیابی به رفاه و سعادت انسان ها ناشی میشود. تشخیص این واقعیت مهم که تاریخ گویای تلاش دائمی بشریت برای دستیابی به یک دنیای بهتر، به رفاه و سعادت بیشتر است به او امکان میدهد که مبارزه برای اصلاحات و تشخیص نقش جنبش های اجتماعی را بعنوان یک استراتژی مهم در مبارزه کمونیستی تعیین کند. تشخیص و درک رابطه اصلاحات و انقلاب یک وجه مهم استراتژی کمونیسم کارگری است.

  "مبارزه انقلابی برای برپایی یک دنیای نو، از تلاش هر روزه برای بهبود وضعیت زندگی مادی و معنوی بشریت کارگر در همین دنیای موجود جدایی پذیر نیست. ... جنبش کمونیسم کارگری در صف مقدم هر مبارزه برای اصلاح موازین جامعه موجود به نفع مردم قرار دارد." این اصل به کمونیسم کارگری وجهه و جایگاهی میدهد که چپ سنتی و روایت های متعدد بورژوایی از مارکسیسم از این جنبش سلب کرده بود. کمونیسم انسان دوست، کمونیسمی که دغدغه هر روزه اش بهبود شرایط زیست و کار مردم زحمتکش است، کمونیسمی که نه تنها افق های بزرگ و انقلابی خود را با مبارزه برای بهبود های کوچک در زندگی مردم در تناقض نمی بیند، بلکه مبارزه برای اولی را کاملا در رابطه تنگاتنگ با تلاش برای دومی میداند. کمونیست ها قرار نیست برای یک آینده دور و بشریت بطور آبستره مبارزه کنند. تغییر شرایط انسان کنکرت امروز برای آنها مهم است و جایگاه مهمی در تلاش های روزمره شان دارا است.

کمونیسم کارگری و انسان گرایی
رگه انسان دوستی را از همان ابتدا در کمونیسم منصور حکمت میتوان تشخیص داد. از همان ابتدایی که منصور حکمت میکوشد پاسخ مارکسیستی به مبارزه طبقاتی در ایران 1357 بدهد. از همان زمانی که پرچم مارکسیسم انفلابی را بلند می کند؛ از همان زمانی که پوپولیسم را نقد و حاشیه ای میکند و بر استقلال طبقه کارگر تاکید میگذارد. واضح است که هر چه جلوتر میرود، هر چه مجرب تر و پخته تر میشود این تمایز روشن تر و برجسته تر میشود. بلند کردن پرچم کمونیسم کارگری نه فقط در سطح نظری، بلکه در عرصه طبقاتی – اجتماعی نقطه عطف تعیین کننده ای است. از این مقطع انسان گرایی منصور حکمت بشکلی کاملا برجسته در کلیه آثار و سخنرانی هایش عیان است. همین جمله مورد بحث ما را در مصاحبه "مارکسیسم و جهان امروز" مطرح میکند. در ابتدای طرح مباحث کمونیسم کارگری، در تمایر با روایات دیگر از مارکسیسم و کمونیسم، در بیان تمایز کمونیسم کارگری مارکسی از این روایات. منصور حکمت در پاسخ به سؤالی درباره اصالت فرد پس از یک بحث فصیح در مورد اینکه چگونه سرمایه داری انسان را به فرد تنزل میدهد و مساله بر سر هویت انسانی و اصالت انسانی است این جمله را مینویسد. اصالت انسان را به عنوان جوهر سوسیالیسم مطرح می کند در تقابل با اصالت فرد از نقطه نظر سرمایه داری و بورژوازی.  

این بینش را به نظر من به یک شکل خیلی زیبا و متفاوتی در بحث او پیرامون سقط جنین هم می بینیم. در بحث در مورد سقط جنین در عین حالی که موقعیت زن رادرک میکند، شرایط را تشخیص میدهد، و به همین دلیل از قانونی بودن سقط جنین دفاع میکند، نظر منفی اش در مورد سقط جنین را بیان میکند. او از حیات و اصالت انسان و حرمت انسان حرکت میکند. از این نقطه نظر سقط جنین یک مقوله ناپسند و غیرقابل قبول است. اما شرایط اجتماعی حاضر، نظام سرمایه داری که انسان ها را در کام خود گرفته و قوانین کور اقتصادی که بر زندگی اکثریت مردم حکم میراند، سقط جنین را بعنوان یک اجبار و نه یک انتخاب، بر انسان های این عصر تحمیل کرده است. منصور حکمت یک بحث فلسفی بسیار شیوا در این زمینه دارد که پیش از تشکیل حزب کمونیست کارگری در جلسه ای پیرامون بیانیه حقوق زن ارائه کرده است. در آن مقطع من در حال نگارش این بیانیه بودم و یکی از تند ترین و داغ ترین مباحث مان پیرامون سقط جنین بود. (شنیدن این نوار را به همه توصیه میکنم.) مساله اینجاست که او صرفا از اصالت انسان در رابطه با جنین دفاع نمیکند، او میگوید که فمینیستی که حق سقط جنین را بعنوان یک امتیاز و حق انکار ناپذیر زن طرح میکند، زن را از هویت انسانی اش تهی میکند. زن را به یک صنف بدل میکند. بحث منصور حکمت در مورد غیرانسانی بودن سقط جنین، نقد دفاع فمینیستی از سقط جنین و سپس دفاع از لزوم قانونی بودن آن در شرایط حاضر یک بینش منسجم و پیگیر در حرکت از انسان و اصالت انسان است. تمایز روشن مارکسیسم منصور حکمت، انسان گرایی کمونیسم کارگری از کلیه روایات مختلف دیگر از مارکسیسم است .

انسان گرایی و حرکت از اصالت انسان قطب نمای منصور حکمت است. این قطب نما به او امکان میدهند که منسجم و پیگیر در هر شرایطی سیاست های اصولی تعین کند و موضع اصولی و انسانی اتخاد نماید. به نظر من مباحث کنگره 3 یکی دیگر از نمونه های برجسته مارکسیسم حکمتی است. سخنرانی معروفش درباره اوضاع سیاسی و موقعیت ویژه ی حزب این وجه بینش و فلسفه حکمت را با زیبایی خاصی عیان میکند. زمانی که دارد در مورد استراتژی قدرت گیری و حفظ قدرت توسط کمونیسم کارگری صحبت میکند از همین زاویه حرکت می کند. تاکتیکی که برای حفظ قدرت مطرح میکند، تشکیل ارتش قوی، تولید سلاح های هسته ای و تبدیل شدن به یک قطب نظامی نیست. میگوید درها را باز میگذاریم و همه را دعوت میکنیم که به ایران بیایند و با چشم خود ببینند؛ مجازات اعدام را لغو می کنیم؛ هر کس که به ایران مهاجرت کند را بعنوان شهروند برسمیت میشناسیم؛ آزادی کامل در جامعه برقرار میکنیم .

وفاداری به اصل: "اساس سوسیالیسم چه در ظرفیت فردی و چه جمعی، انسان است. سوسیالیسم جنبش بازگرداندن اختیار به انسان است." به اتخاذ تاکتیک برای حفظ قدرت نیز پیگیرانه بسط داده میشود. تنها راه دفاع سوسیالیستی از سوسیالیسم، تکیه بر نقاط قوت سوسیالیسم است. قدرت ما نه در ساختن ارتش قوی و نیروی نظامی برتر، بلکه در گسترش آرمان سوسیالیستی و تحقق این آرمان است. منصور حکمت، در نتیجه، بر نقاط قوت سوسیالیسم تاکید میکند: یعنی آزادی خواهیش، برابری طلبیش، حرمت انسان و باز بودن و شفاف بودنش.

لغو مجازات اعدام و حقوق متهمین
واضح است که منصور حکمت اولین کسی نیست که از لغو مجازات اعدام صحبت میکند. (البته در اپوزیسیون ایرانی او اولین نفر است.) مبارزه برای لغو مجازات اعدام تاریخ نسبتا طولانی دارد. اما شیوه دفاع او از این مقوله، تمایز او را و انسان گرایی عمیق اش را بیان میکند. بعلاوه، منصور حکمت پیش از اینکه مطالبه لغو مجازات اعدام را تدوین و در برنامه حزب عنوان کند، در کردستان در ضدیت با اعدام اسرای جنگی توسط کومه له موضع میگیرد و موفق میشود که این عمل را ملغی کند .

حقوق متهمین در برنامه یک دنیای بهتر یک نمونه دیگر است. بسیاری از ما میپرسند که چرا این مکان را به حقوق متهمین در برنامه تان اختصاص داده اید؟ باین علت که انسان و حرمت او برای کمونیسم کارگری جایگاه بسیار بالایی دارد. به این خاطر که از نظر کمونیسم کارگری احترام به حرمت انسان یک حق و اصل پایه ای است. ما مجاز نیستیم و نباید اجازه دهیم که حرمت انسان به هیچ دلیل و بهانه ای خدشه دار شود. به همین دلیل یک بخش مهم برنامه به حقوق متهمین اختصاص یافته است. این فقط برای مخالفین ما یا افراد خارج از حزب مساله ساز نبوده است، برخی از اعضاء و کادرهای حزب نیز برای درک این مساله با دشواری روبرو بوده اند. بحث بسیاری برای اقناع در میان صفوف خود ما انجام گرفته است. اصل مهم اصل بر برائت فرد است مگر آنکه عکس آن ثابت شود را متاسفانه برخی از کادرهای کمونیسم کارگری صرفا طوطی واری تکرار میکنند و درک روشنی از آن ندارند. این یک اصل مارکسیستی نیست. بورژوازی نیز در سیستم قضایی اش به این اصل رسیده است. مساله اما اینجاست که این اصل را در میان جنبش چپ شرق زده پوپولیستی و عقب مانده بعنوان یک حق پایه ای انسان تثبیت کنیم .

من دارم به این مقولات بسیار گذرا اشاره میکنم. فرصت نیست که به تفصیل در مورد آنها بحث شود. به رفقا توصیه میکنم که یک بار دیگر با دقت برنامه یک دنیای بهتر، مارکسیسم و جهان امروز و مباحث دیگر منصور حکمت را با دقت از این زاویه بخوانند تا عمق انسان گرایی و انسجام این ادبیات و بینش و مارکسیسم منصور حکمت را دریابند.

انسان گرایی در اتخاذ سیاست
در اینجا میخواهم به چند موضع گیری سیاسی منصور حکمت از این زاویه اشاره کنم.  مواضعی که در ستون اول انترناسیونال یا در اعلامیه های حزبی اعلام شده است. یکی از جالب ترین اینها از نظر من موضعی است که در مورد کوبا در یکی از ستون اول های انترناسیونال اعلام میکند. کوبا، انقلاب کوبا و کاسترویسم موضوع مباحث بسیاری در جنبش چپ و مارکسیستی است. موضع کمونیسم کارگری در قبال کوبا و کاسترو روشن است. کوبا را بعنوان یک کشور سوسیالیستی نمی شناسد. اما ضمنا یک نکته نیز برای ما حائز اهمیت است. کوبا علیرغم تمام نقد هایی که به سیستم دولتی آن وارد است، علیرغم اینکه یک سرمایه داری دولتی است، توانسته است اصلاحاتی در زندگی مردم ایجاد کند که این کشور را نه تنها در میان کشورهای باصطلاح جهان سوم و سایر کشورهای آمریکای لاتین کاملا متمایز کرده، بلکه از شرایط زندگی دوسوم مردم خود آمریکا بهتر است. اینجاست که با یک خلاقیت خاص و سنت شکنی خاص خود او با عبارتی چون "نسیمی از اندیشه سوسیالیستی" به کوبا اشاره میکند و از آن در مقابل آمریکا و تعرضات میلیتاریستی و قلدرمابانه آمریکا دفاع میکند. برای دفاع از کوبا خود را ملزم نمیداند که کاسترو را کمونیست انقلابی بنامد، کوبا را سوسیالیستی بخواند، بدام تراشیدن یک دو قطبی مبتذل امپریالیسم و ضد امپریالیست بیافتد. اسیر تئوری های پوچ شود. قطب نمای انسان گرایانه، دفاع از رفاه و سعادت انسان و مارکسیسم زمینی و عمیق اش او را به این موضعگیری منحصر بفرد و قابل درک میرساند .

موضع او در رد قاطعانه تروریسم با هر دلیل، توجیه و آرمانی یکی دیگر از سنت شکنی های او در میان جنبش چپ است که با این بینش خوانایی کامل دارد. "زمانی بود که چپ سنتی و "ضدامپریالیست" خشونت های کور و تروریسم عنان گسیخته جریانات جهان سومی و ضد غربی را اگر نه بدیده تحسین، لااقل بدیده اغماض مینگریست. ... تروریسم کوری که به استناد به آن در خاورمیانه، چه از طرف سازمان های عرب و فلسطینی و چه از طرف دولت اسرائیل، جریان یافته است، همواره از نظر کمونیسم و طبقه کارگر ورشکسته و محکوم بوده و هست." (جلد 8 مجموعه آثار، صص 225-26)

سپس در تحلیل از شرایط دنیا پس از واقعه شوم 11 سپتامبر این روش و شیوه برخورد را بشکلی منسجم بکار می بندد. در برخورد به 11 سپتامبر جریانات چپ به سمت یکی از دو قطب درگیر در این جنگ خونین و کور متمایل شدند. بخشی صریحا یا تلویحا اعلام کردند که انگیزه تروریست ها را درک میکنند. این پاسخی به حق به تجاوزات آمریکا است. بخشی دیگر در محکوم کردن تروریسم کور اسلامی به دفاع از آمریکا و سیاست های میلیتاریستی آن درغلطیدند. موضع کمونیسم کارگری منحصر بفرد بود. محکوم کردن هر دو قطب. تروریست خواندن هر دو قطب و تلاش برای یافتن نیرویی که بتواند در مقابل هر دو قطب قد علم کند: قطب سوم، بشریت متمدن و آزادیخواه. این تحلیل و موضع کاملا متمایز و خصلت نما است .

نقد قهرمان گرایی خرده بورژوایی
نگاهی به انسان گرایی منصور حکمت در تاکتیک و سبک کار بیاندازیم. مثال بسیار است. به چند نمونه اشاره میکنم. در مقطع سرکوب های 30 خرداد 1360، چپ بر مقاومت و جنگیدن با رژیم اسلامی پای میفشرد. منصور حکمت خیلی سریع خود را از غالب های سنتی قهرمان طلبی چپ خلاص کرد. بر ترک تهران و رفتن به مناطق آزاد کردستان تاکید کرد. او توانست کمیته مرکزی را از تهدید اسارت و اعدام در ببرد. اما این کار ساده ای نبود. این سیاست عقب نشینی بعنوان هزیمت از جانب بخشی از تشکیلات اتحاد مبارزان کمونیست مورد نقد قرار گرفت. "باید ماند و تا آخرین قطره خون جنگید" سیاست حاکم بر چپ آن دوره بود. منصور حکمت با این روش و با تلاش بسیار برای اقناع توانست بخشی از کادرهای کمونیست را از مهلکه مرگ نجات دهد. اما تا آخر عمر برای آن تعدادی که از دست رفتند و در شکنجه گاه های رژیم اسلامی جان باختنند، احساس عذاب و گناه میکرد.

شیوه برخورد او به "توابین" یکی دیگر از جلوه های مارکسیسم متفاوت و انسان گرایی منصور حکمت است. تواب سازی یکی از سیاست های خشن ارتجاع اسلامی در زندان ها است. رژیم اسلامی با شکنجه های شدید جسمی و روحی موفق شد تعداد زیادی از زندانیان را بشکند و باصطلاح تواب کند. جنبش چپ با توابین برخوردی بسیار تند و بیرحم داشت. زمانی که بخشی از کادرهای کومه له، از جمله سعید یزدیان، عضو دفتر سیاسی کومه له، در زندان شکست و در مصاحبه تلویزیونی حاضر شد، عبدالله مهتدی، دبیر کل وقت کومه له مقاله ای تحت عنوان "زوزه توابین" در برخورد به این واقعه نوشت. منصور حکمت در مقابل اعضا و کادرهای کومه له این سیاست عبدالله مهتدی را عمیقا نقد کرد. او گفت که این انسان ها تا زمانی که آزاد بودند برای آرمانشان مبارزه کردند و علیه رژیم اسلامی جنگیدند. تحت شکنجه مواضع و حرکات آنها بیانگر اراده آنها نیست. باید رژیم را محکوم کنیم نه قربانیان را. این حرکت یک سنت شکنی دیگر منصور حکمت بود. اتخاذ چنین موضعی در میان جنبش چپ آن مقطع و در یک سازمان نظامی شجاعت بسیاری را طلب میکرد. این یکی از فراموش نشدنی ترین سیاست ها و عملکرد های منصور حکمت در دفاع از حرمت انسان است.

نقد قهرمان گرایی خرده بورژوایی را در برخورد به زندان و شکنجه، در عقب نشستن از مقابل یورش خونین رژیم اسلامی، در نقد مبارزه مسلحانه در کردستان و همچنین در بحث عضویت کارگری مشاهده میکنیم. در عضویت کارگری درباره جنبش های مختلف صحبت می کند. تمایز جنبش طبقه کارگر، سبک مبارزه ی طبقه ی کارگر را  در مقابل سبک مبارزه خرده بورژوایی و باصطلاح جنبش دانشجویی مورد بحث قرار میدهد. بحث او بر این مبنا استوار است که مبارزه نباید با زندگی انسان عادی در تناقض قرار گیرد. قهرمان بازی های خرده بورژوایی را نقد میکند.

شیوه جدایی از حزب کمونیست ایران و سیاست ها و عملکردهای منصور حکمت چه قبل و چه بعد از جدایی یکی از مقاطع مهم تاریح کمونیسم ایران است. اسناد این جدایی موجود است و بخش اعظم آن در جلد هفت مجموعه آثار به چاپ رسیده است. فرهنگ و تمدن بالایی که بر این جدایی حاکم بود تماما مدیون بینش منصور حکمت است. وقتی در نظر بگیرید که این جدایی در یک سازمان نظامی انجام میگرفت، زمانی که شرایط جنبش چپ ایران را در نظر بگیرید، این نکته را بهتر درک میکنید. در آن مقطع جدایی در سازمان یکی از رشته های فدائیان به تیراندازی و کشتن رفقای سابق انجامید. جدایی های دیگر را هم که غیر نظامی بوده است دیده ایم. لحن و روشی که در برخورد با رفقای سابق اتخاذ میشود، بی حرمتی و توهین و ترور شخصیتی که جریان می یابد را دیده ایم. اما جدایی از حزب کمونیست ایران در تمام شرایط محترمانه و با یک فرهنگ بالا انجام گرفت. (تا بعد از جدایی که عبدالله مهتدی به سبک چپ سنتی تحریف و دروغ را آغاز کرد.) نگرانی منصور حکمت از آسیب دیدن انسان ها بود. میگفت نباید خون از دماغ کسی بریزد. خود بر پروسه جدایی و انتقال صد ها نفر انسانی که در اردوگاه های کومه له گیر افتاده بودند، نظارت کرد. زمانی که همه چیز امن و امان شد، استعفانامه خود را در پلنوم به کمیته مرکزی حزب داد. گفت فقط قلم ام را با خود خواهم برد، همین کار را نیز کرد. این بخش از تاریخ مبارزه سیاسی منصور حکمت و تاریخ کمونیسم باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. این روش کاملا متمایز است و باید بعنوان یک الگوی اصولی و مارکسیستی و کمونیستی ثبت شود. منصور حکمت دارای قطب نمائی بود که به او امکان میداد همواره سیاست های اصولی و از نقطه نظر انسانی قابل دفاع اتخاذ کند .

منصور حکمت کاملا مخالف تز هدف وسیله را توجیه میکند، بود. از نظر او وسیله ای که انسانی و اصولی نبود، نمیتوانست به یک هدف انسانی دست یابد. در یکی از سمینارهای کمونیسم کارگری در انجمن مارکس خیلی روشن این مساله را باز میکند. میگوید اگر در یک جنگ حتی اگر برای ما مسجل باشد که با توپ باران یک دهکده میتوانیم پیروز شویم، ما اینکار را نخواهیم کرد. ما مردم بیگناه را به توپ نخواهیم بست. باید این برای همه حتی سازمان صلیب سرخ نیز روشن باشد که اگر میخواهند به مردم کمک کنند، باید به سراغ ما بیایند.

اختیار و اراده داوطلبانه
مثال ها بسیار است اما فرصت کم است. میخواهم مختصرا به بخش دوم این گفته، یعنی سوسیالیزم جنبش بازگرداندن اختیار به انسان است و به مساله اختیار بپردازم. از نظر منصور حکمت اراده آگاهانه و داوطلبانه انسان نقش مهمی دارا است. انسان باید قادر باشد آگاهانه و داوطلبانه تصمیم بگیرد و عمل کند. منصور حکمت برای مقوله اختیار فقط در سوسیالیسم این جایگاه را قائل نیست. شرکت در مبارزه انقلابی و کمونیستی نیز برای او یک امر کاملا آگاهانه و داوطلبانه است. بهمان ترتیب، ترک این مبارزه نیز امری کاملا داوطلبانه است. یک امر و تصمیم کورکورانه و اجباری نیست.

اراده آگاهانه و داوطلبانه جمعی، عنصر فعاله مبارزه انقلابی برای تغییر است. برای منصور حکمت تز مارکس در نقد فوئرباخ: فلاسفه جهان را تعبیر کرده اند حال مسأله بر سر تغییر آن است، جایگاه بسیار برجسته ای دارد. پرسوناژ اصلی تغییر انقلابی، انسان آگاه و متشکل است.  بدون انسان انقلابی آگاه و متشکل، نه انقلاب، نه سوسیالیسم، نه یک دنیای بهتر، نه سعادت بشر، نه آزادی و نه برابری  امکان پذیر نیست. در تئوری حزبیت منصور حکمت، در برخورد به سبک کار و سازماندهی کارگری، مبحث آژیتاتورهای کارگری، حزب و جامعه، رهبران کمونیست و کارگری و در مبحث حزب و شخصیت ها جایگاه تعیین کننده ای که نقش اراده آگاه و داوطلبانه انسان متشکل نزد منصور حکمت دارد را کاملا مشاهده میکنیم. انسان فقط پیچ و مهره حزبی نیست. انسان نقش مهمی در مبارزه کمونیستی و انقلابی عهده دار است. منصور حکمت تئوری حزبیت و سازمانیابی متداول در چپ سنتی را زیر و رو کرد. مقوله فرد هیچ، سازمان همه چیز را نقد کرد و بیگانگی آن را با مارکسیسم و سوخت و ساز طبقه کارگر نشان داد. نقش انسان آگاه و اراده آگاه فرد انقلابی در تمام تاکتیک ها و استراتژی منصور حکمت برای قدرت گیری و حفظ قدرت برجسته و عیان است.

در مورد بینش منصور حکمت میتوان صدها صفحه نوشت. تئوری های منصور حکمت همگی مدون است و میتوان به آن رجوع کرد. اما سبک کار و روش های فعالیت روزمره او ثبت نشده است. ما کسانی که شانس زندگی و فعالیت در کنار او را داشتیم میتوانیم به سیاق تاریخ شفاهی این وجوه را مطرح کنیم و باید چنین کنیم. از سبک کار او و شیوه لیدرشیپ او بسیار میتوان آموخت. از شیوه برخوردش به مسائل روزمره زندگی سیاسی و حزبی، از برخوردش به رفقای حزبی، از درک عمیقش از انسانیت و پیچیدگی های شخصیتی – روانی انسان. مثال ها و موارد بسیار است.

این بحث را میخواهم با یک ارجاع شخصی به پایان ببرم. نادر یا منصورحکمت یا ژوبین فقط در تئوری و در سطح نظری، در سبک کار و در لیدرشیپ حزبی این انسانیت را بروز نمی داد، در شخصیت روزمره، و در زندگیش هم  یک انسان کامل بود. کسانی که از نزدیک او را می شناختن یا تا حدودی با او آشنا بودند به این وجه شخصیت اش آگاهند. من دو نمونه را در اینجا ذکر میکنم. این وقایع برای خود من هم غیر قابل انتظار بود، به همین خاطر در ذهنم نقش بسته است.

وقتی خبر ترور فجیع بختیار آمد، نادر گریه کرد. برای من عجیب بود. از اینکه در قتل رهبر اپوزیسیون دست راستی اشک میریخت، متعجب شدم. درست است قتل بسیار فجیعی بود و آدم را بشدت متاثر میکرد. نکته ای که میخواهم بگویم اینست که او از قتل فجیع یک مرد سالمند بشدت متاثر شد و به گریه افتاد. در آن لحظه این مساله که بختیار که بود و چه سیاستی را دنبال میکرد کاملا موضوعیت خود را از دست داده بود.

یک مورد دیگر. یکی از چهره های اپوزیسیون که باز در جبهه ناسیونالیسم است، زنگ زده بود که نادر را برای یک سخنرانی دعوت کند، ضمن صحبت تلفنی گفت که پسرش مرده است. ادامه داد که می گویند خودکشی کرده ولی به نظر او کار جمهوری اسلامی است. در همین حین من وارد اتاق شدم و دیدم نادر پای تلفن دارد گریه می کند. همدردی عمیق با درد و مشقات انسان ها و تلاش برای پایان دادن به مشقات انسان چه در مورد یک انسان کنکرت، چه برای بشریت، چه اکنون و بشکل میکرو و چه در آینده و بشکل ماکرو از دغدغه های دائم منصور حکمت بود .

میخواهم صحبتم را با ذکر یک نکته تمام کنم. به نظرم بسیار مهم است که نگذاریم این جمله کلیشه شود و نگذاریم این جمله محتوای واقعی اش، محتوای فلسفی و سیاسیش را از دست بدهد. ما باید بکوشیم که این بینش و منش را مثل قطب نمای حزب و جنبش مان حفظ کنیم. به همان شکل که این قطب نمای منصور حکمت بود. آن سیاستی که با انسانیت، انسان دوستی و انسان گرایی مارکسیستی در تناقض باشد، نباید توسط ما اتخاذ شود. این به معنای دوری از کمونیسم کارگری و منصور حکمت است. نباید این جمله فقط به لوگوی خشک و خالی بالای نشریاتمان بدل شود. باید با تمام روح و جانش به قطب نمای حزب و جنبش ما بدل شود.

خیلی متشکرم .

ستون آخر
چهار ژوییه در های گیت لندن
بیاد ژوبین عزیز
آذر ماجدی

یکشنبه چهار ژوییه هشتمین سالگرد منصور حکمت، ژوبین عزیز بود. چند ماهی بود که برای این روز تدارک می دیدیم. کنگره دوم منصور حکمت را تدارک می دیدیم. فصل بهار که بنا بتعریف با شادی و شادابی توام است، برای من دردناک است. از هشت سال پیش شکوفه های بهاری و بلند شدن روزها و آفتاب بیشتر با خاطرات تلخ و دردناک درد و بیماری آکنده شده است. خاطرات نظاره به تحلیل رفتن یکی از عزیز ترین آدمهای زندگیم. بهترین رفیق و دوستم، همسر و پدر فرزندانم، همسنگر دیرینم، لیدر سیاسی ام. از هشت سال پیش، درهم تنیدن احساسات تلخ و شیرین، دردناک و شاد به یک پدیده عادی زندگی من بدل شده است. به آن خو گرفته ام. جای خالی اش آنچنان حفره ای در قلب و جانم بوجود آورده که هیچگاه پر نخواهد شد.
در این حالت احساسی و زیر فشار خاطرات گذشته و فلاش بک های دائم، بر آن شدم که یادش را به بهترین شکل ممکن گرامی بدارم. برگزاری کنگره دوم منصور حکمت بنظر بهترین راه بود. اما بمحض آنکه دست بکار شدم و اعلامش کردم، هجوم و حملات شنیع عده ای که خود را دوستدار او می دانند، آغاز شد. با خود اندیشیدم، آیا اینها کار بهتری جز سابوتاژ و تخریب بلد نیستند. این چگونه است که تخریب، مسموم کردن فضا، سابوتاژ و اشاعه تبلیغات دروغین و منفی به یک وجه جدایی ناپذیر فعالیت آنها بدل شده است؟
نادیده شان گرفتیم. کوشیدیم که فضا را تغییر دهیم. کوشیدیم نشان دهیم که ما میکوشیم فضا را مثبت و امید بخش سازیم. ما در مقابل سکتاریسم و تنگ نظری سد می سازیم. با تخریب و سابوتاژ به طریقی مثبت و کمونیستی مقابله خواهیم کرد. به شانتاژها و حرف های شنیع و زشت شان پاسخ ندادیم. به شرکت در کنگره و مراسم یادبود دعوتشان کردیم. بر سازماندهی هر چه بهتر و موفق تر کنگره تمرکز کردیم.
بالاخره روز چهارم ژوییه فرا رسید. یک روز آفتابی و زیبا. گورستان های گیت سبز و زیبا بود. هوا لطیف و فرح بخش بود. گویی هوا نیز با تلاش ما هماهنگ شده بود. تعدادی از چهره های قدیمی و سرشناس و رهبران جنبش کمونیسم کارگری بهمراه شماری از نسل جوان و چپ های قدیمی گرد آمدیم. زیبا ترین و شعف آور ترین وجه این یادبود، پیام ها و گل هایی بود که از ایران رسیده بود، از جانب محافل کارگران رادیکال سوسیالیست در مراکز مهم صنعتی و در واحد های تولیدی، از جانب فعالین کمونیست کارگری و دوستداران جوان منصور حکمت، پرستاران و یک مادر عزیز که چندین فرزند دلبندش در مبارزه برای کمونیسم بدست این رژیم جنایتکار کشته شده اند. وقتی این پیام ها و سفارش دسته ها و سبدهای گل بدستم رسید، آنچنان تحت تاثیر قرار گرفتم که بغض گلویم را بشدت می فشرد. تمام خستگی و فشار چند ماه اخیر در یک لحظه ناپدید شد. اشک شادی خستگی و افسردگی ماه های اخیر را شست و برد.
هیجان در فضا موج می زد. فضای رفیقانه و گرم قلب انسان را گرم می کرد. در صفی منظم گل در بغل بسوی تندیس و محل یادبود ژوبین حرکت کردیم. یکی پس از دیگری گل ها را روی تندیس یا روی زمین قرار دادیم. تک شاخه های رز سرخ را بر روی تندیس گذاشتیم. زیبایی گل ها، رنگ های چشم نواز، رایحه خوش آنها که نسیم فرح بخش در فضا پخش می کرد، بسیار زیبا، آرام بخش و امید بخش بود. دور او گرد آمدیم. سخنانی در گرامیداشت او، این انسان بزرگ، این رهبر مارکسیست جنبش کمونیسم کارگری، این انسان انقلابی که تا آخرین لحظات عمرش برای انقلاب کارگری و ساختن یک دنیای بهتر تلاش کرده بود، در فضا طنین انداز شد. از جای خالیش در این خیزش عظیم صحبت شد. از اینکه چقدر عزیز بود و چقدر همه ما در فقدانش دلتنگ ایم.
تندیس منصور حکمت در گورستان های گیت در مقابل مقبره مارکس قرار دارد. گویی این دو انسان انقلابی بزرگ بهم چشم دوخته اند. این نقطه باید به میعادگاه تمام انسان های آزادیخواه، برابری طلب و کمونیست در سطح دنیا بدل شود و خواهد شد. پس از ملاقات با ژوبین و گرامیداشت او به سراغ مارکس رفتیم. بر مقبره اش گل نهادیم.
در سالن کنگره اسلاید شویی از زندگی کوتاه اما پربارش به نمایش درآمد. یک بیوگرافی کوتاه تصویری از این انسان عزیز و دوست داشتنی، این فرزند مهربان و شیطان، همسر عزیز و همراه، پدر کم نظیر و فداکار، مارکسیست عمیق و انقلابی، لیدر با بصیرت، با درایت و هشیار. گویی او را در کنار خود داشتیم. شوخ طبعی اش، طنز زیبایش، سخنان راه گشایش که افق یک آینده آزاد و برابر را در مقابل مان قرار می داد و سرنگونی سرمایه داری و ساختن یک دنیای بهتر را در دسترس و امکانپذیر می ساخت.
رفقای قدیمی اش در مورد دستاوردها و نقش اش سخن گفتند. هر یک بر وجهی از نقش و درافزوده هایش نور افکند. خاطره هایی که از او نقل می شد، همان احساس همیشگی شادی و غم، شیرینی و تلخی را در وجودم زنده می کرد. یاد صورت مهربانش، نگاه پر شیطنت و شیرینش، صدای گرمش، در ذهنم زنده بود. یک روز گرم و صمیمی. یک روز خوب که مرحمی بود بر غم از دست دادنش، بر ضرباتی که پس از مرگش متحمل شدیم. نقطه امید و دریچه ای به آینده بهتر و متحدتر برای جنبش کمونیسم کارگری. پیام های کارگران کمونیست از ایران، آینده ای امیدبخش را نوید می داد.
یاد عزیزش گرامی باد.ش

تاریخ: ۱۵ مه  ۲۰۱۲
دعوت به مراسم بزرگداشت منصور حکمت

رفقای عزیز
همانطور که مطلع هستید ۴ ژوئیه ۲۰۱۲ دهمین سالگرد درگذشت منصور حکمت، این انسان بزرگ و لیدر سیاسی تئوریک کمونیسم کارگری است. بنیاد منصور حکمت مراسمی را روز ۷ ژوئیه در شهر لندن، انگلستان برگزار می کند. مراسم ساعت ۱۲ ظهر در گورستان هایگیت آغاز می شود. پس از جمع شدن در مقابل تندیس وی در هایگیت و نثار گل به سالنی خواهیم رفت و مراسم را با زنده کردن یاد او ادامه می دهیم .

از شما دعوت میکنیم که در مراسم یاد بود منصور حکمت شرکت کنید تا با هم یاد او را گرامی بداریم. خواهشمندیم که شرکت یا عدم شرکت خود را هر چه سریعتر بما اطلاع دهید .

با احترام٬

آذر ماجدی
مسئول بنیاد منصور حکمت
www.azarmajedi.com

ده سال پس از درگذشت منصور حکمت
نگاهی به نقش٬ جایگاه و درافزوده های منصور حکمت

یک دنیای بهتر: ده سال از فوت نابهنگام منصور حکمت میگذرد. جهان یکی از برجسته ترین مارکسیست های معاصر٬ یک رهبر کمونیست٬ یک سازمانده و پراتیسین انقلاب کارگری را از دست داد. منصور حکمت برای شما که بود؟ تاریخ٬ نسل جدید٬ فعالین کارگری٬ انسانهای آزادیخواه چگونه باید او را بشناسند؟ براستی او که بود؟ چه نقشی در مارکسیسم معاصر ایفا کرد؟ ویژگی هایش کدام بود؟

آذر ماجدی: منصور حکمت یک انسان منحصر بفرد بود. جایگاه اجتماعی و سیاسی او چه در جامعه ایران و چه در عرصه بین المللی، هر چند که هنوز در این عرصه آنطور که باید و شاید نقش او درک نشده است، بسیار مهم و تعیین کننده است. جایگاه و نقش او برای من ابعاد متنوعی دارد. زندگی من، چه در ابعاد شخصی و عاطفی و چه در بعد سیاسی کاملا با او تنیده شده است. لذا ممکن است ارائه یک قضاوت و ارزیابی ابژکتیو از جانب من بسیار پیچیده بنظر برسد. من زندگی سیاسی - تشکیلاتی تمام وقت خود را با منصور حکمت آغاز کردم. ما هر دو با عروج طلیعه های جنبش انقلابی ۱۳۵۷ به مبارزه سیاسی متشکل روی آور شدیم. سنتا این نوع تعهد به مبارزه کمونیستی را فعالیت "حرفه ای" نامیده اند؛ بنظر من این صفت می تواند بدفهمی هایی را ایجاد کند. اما صفت دیگری هنوز برایش پیدا نکرده ام. برای ما مبارزه سیاسی یک علاقه حاشیه ای یا فعالیت جانبی نبود. تمام زندگیمان را تشکیل می داد.

بمدت ۲۴ سال، علاوه بر زندگی مشترک، با هم در یک سازمان یا حزب فعالیت کرده ایم. من از نزدیک تلاش شبانه روزی، تقلاهای انقلابی، تعهد کامل به مبارزه کمونیستی و برای ایجاد یک دنیای بهتر، درایت، همه جانبه نگری، هوش و ادراک فوق العاده او را هر روزه شاهد بوده ام. درک عمیق او از تئوری مارکس و دینامیسم مبارزه کمونیستی و طبقاتی همواره مرا به تحسین برانگیخته است. از زمانی که یک جوان پر شور ۲۷ ساله بود و دائما در جستجوی پاسخ در ادبیات مارکسیستی و کاربست آن در تحلیل شرایط اقتصادی- سیاسی جامعه ایران بود، تا زمانیکه سرطان رمقش را برای هر نوع کاری از او گرفت، عمق تفکرش و ادراک عمیقی که از دینامیسم مبارزه طبقاتی، مناسبات اجتماعی و از روانشناسی انسان داشت، راهگشای نه تنها انسان های دور و برش، بلکه هزاران انسان تشنه آزادی و برابری و تغییر بود. اگر در زمان حیاتش نتوانستیم این بعد شخصیتش را بخوبی درک کنیم، اکنون ده سال پس از نبودش، با هزار حسرت و افسوس این مساله را دریافته ایم.

همانطور که در سخنرانی اولین سالگردش گفتم، به یک معنا، نام منصور حکمت برای من صرفا یک بعد از شخصیتش را بیان می کند؛ ژوبین و نادر دو بعد دیگر این شخصیت است. هر یک از این اسامی، یکی اسم شناسنامه ایش، دیگری اسمی که رفقایی که از نزدیک با او کار می کردند، خطابش می کردند و سومی اسم قلمی - سیاسی اجتماعیش، وجهی از شخصیت او را تداعی می کند. زمانی که با او آشنا شدم و زندگیمان با هم پیوند خورد، من او را بنام ژوبین می شناختم. یک جوان بسیار تیزهوش، بانمک، با شیطنت های جذاب، عاشق موسیقی و فوتبال، متواضع و مهربان، همیشه حاضر به کمک به دور و بر و اطرافیان، حتی بیگانگان. دوستانش خیلی دوستش داشتند.

او بسیار غیر سنتی، یا حتی باید گفت ضد سنتی بود. این خصوصیتش را در نحوه لباس پوشیدن، در برخورد به پدر و مادرش، در برخورد به ارزش های حاکم فرهنگی - اخلاقی، در همه چی می شد، تشخیص داد. این وجه شخصیتش برای من جذابیت فوق العاده ای داشت. یکی از خصوصیات او که مرا بشدت جلب کرد، غیبت هر نوع مردسالاری در شخصت و منش او بود. در آن مقطع یعنی دهه ۷۰ میلادی، کمتر مردی را می شد یافت که کاملا از مردسالاری مبرا باشد. حتی روشنفکرترین و آزاده ترین هم بشکلی ظریف از مردسالاری متاثر بود. بویژه در میان مردان ایرانی مردسالاری یک خصوصیت برجسته شان بود. حتی در آنهایی که سالها در غرب تحصیل کرده بودند، از نزدیک جنبش رهایی زن را در غرب دیده بودند، از فعالین چپ و کمونیست بودند و در باب آزادی زن از نظر مارکس و لنین ساعتها صحبت می کردند، مردسالاری کاملا جا خوش کرده بود. در اولین برخورد تو ذوق می زد. اما من هیچگاه ذره ای از مردسالاری را در ژوبین ندیدم. شاید بخاطر نقش و تاثیر مادر و خانواده مادریش بود، که همه تحصیلکرده و بعضا مستقل بودند. خودش در مصاحبه رادیویی، "از نزدیک و خصوصی" به این مساله اشاره می کند.

ما چند سالی در تهران زندگی مخفی داشتیم و من شاهد فعالیت و تلاش شبانه روزیش بودم. هنوز بخوبی بخاطر دارم که شب هایی را که تا صبح می نشست و "سه منبع و سه جزء سوسياليسم خلقى ايران" را می نوشت. شب تا صبح می نوشت، صبح چند ساعتی می خوابید و بعد سر قرارهای تشکیلاتی و به جلسات می رفت. انرژی فوق العاده ای داشت. یکی از افتخارات و شادی های زندگی من مطالعه کاپیتال با او است. چقدر شفاف و روشن توضیح می داد؛ مقولات پیچیده را چنان ساده و روشن بیان می کرد، گویی دارد یک معادله ساده جبر را توضیح می دهد.

این دوره از مبارزات سیاسی - تئوریک ژوبین نقش بسیار تعیین کننده و پایداری در جنبش کمونیستی داشته است. بیرون کشیدن مارکس و کمونیسم از زیر آوار تعابیر بورژوایی، یک دستاورد بسیار با ارزش اوست. پس از شکست انقلاب اکتبر در شوروی، کمونیسم حاکم، کمونیسم پرو سویتی یا در ضدیت با آن، اما یک کمونیسم بورژوایی دیگر بود. کمونیسم روسی، مائویسم، تروتسکیسم، اورکمونیسم، چپ نو، انور خوجه و قس علیهذا تعابیر گوناگونی از کمونیسم بورژوایی بود. در جوامع تحت سلطه، مانند ایران، پوپولیسم ورژن حاکم کمونیسم بود. پوپولیسم بشدت به ناسیونالیسم آغشته است و مبارزه ضد امپریالیستی (با تعبیر خود این جریان از امپریالیسم) مهمترین هدف مبارزاتی آن است؛ این جنبش از نظر اخلاقی و فرهنگی بشدت عقب مانده بود؛ مبارزه علیه امپریالیسم برای آن صرفا یک مبارزه سیاسی نبود، بلکه در ابعاد فرهنگی و اخلاقی نیز مطرح بود. لذا این جریان بشدت مردسالار و در عمل مذهبی و سنتی بود. از زن مدرن بیشتر از حاج برخوردار، که به تعبیر آنها بورژوازی ملی محسوب می شد، منزجر بود. زن مدرن مستقل را عامل امپریالیسم می دانست، حاج برخوردار را دوست پرولتاریا و دهقانان. گروه خون آنها به آل احمد نزدیک تر بود تا به زتکین و لوکزامبورک و کولونتای.

مبارزات تئوریک و سیاسی ضد پوپولیستی منصور حکمت و سازمان اتحاد مبارزان کمونیست، که مارکسیسم انقلابی نامیده می شد، شکست مهلکی به پوپولیسم وارد آورد. حاصل نهایی این مبارزات احیای مارکس و مارکسیسم بود. این یکی از دستاوردهای مهم و اولین دستاورد سیاسی - تئوریک منصور حکمت بود. عروج مارکسیسم انقلابی سریعا بر سرنوشت کل جنبش کمونیستی وقت تاثیر گذاشت. در تمام جریانات چپ گرایشی به مارکسیسم انقلابی شکل گرفت. پوپولیسم از نظر نظری و ایدئولوژیک شکست خورد. با پیوستن کومه له که یک سازمان مهم و تنها سازمان اجتماعی چپ در ایران بود، به مارکسیسم انقلابی یک تحول بسیار مهم در جنبش کمونیستی بوقوع پیوست. متاسفانه کودتای خونین رژیم اسلامی و قتل عام بهترین و شریفترین کمونیست ها، بر این روند تاثیرات منفی بسیار گذاشت.

اما این یک روی سکه است؛ یعنی اگر کودتای ۳۰ خرداد ۶۰ اتفاق نمی افتاد یا دیرتر بوقوع می پیوست، جنبش کمونیستی بسیار موفق تر و وسیعتر می بود، اما در صورت فقدان مارکسیسم انقلابی و بویژه شخص منصور حکمت، کودتای ۳۰ خرداد می توانست برای یک دوره طولانی کمونیسم را به محاق ببرد. تاریخ بهترین اثبات این مدعا است. در هر جامعه ای بدنبال شکست یک انقلاب یا شکل گیری یک کودتای خونین، نه فقط جامعه علی العموم، بلکه جنبش چپ و کمونیستی هم برای دوره ای نسبتا طولانی به خاموشی می رود. در ایران، اما، این اتفاق رخ نداد. لازم نیست دور برویم. دو نمونه شیلی و اندونزی در تاریخ معاصر کاملا بیانگر این واقعیت است.

تاسیس حزب کمونیست ایران، توسط سازمان اتحاد مبارزان کمونیست، کومه له و تعدادی جریان دیگر، که بحق منصور حکمت نقش اصلی و تعیین کننده در آن داشت، جنبش کمونیستی را در ایران زنده نگاه داشت. نور امیدی به درون سیاه چالهای زندان های مخوف اسلامی تابید. زندانیان سیاسی چپ و کمونیست با دریافت خبر تشکیل حزب کمونیست ایران، از نظر روحی متحول شدند. رژیم اسلامی که در یک جبهه مهم شکست خورده بود، بشکلی هارتر در تلاش سرکوب حزب کمونیست و کومه له برآمد. بدون اغراق اگر منصور حکمت نبود این حزب هیچگاه تشکیل نمی شد. تلاش های او برای اقناع رهبری و کادرهای کومه له را بخوبی بخاطر دارم؛ از سوی دیگر تلاش برای اقناع برخی کادرهای اتحاد مبارزان کمونیست یا کمونیست های دیگری که کومه له را بعنوان یک سازمان مارکسیست قبول نداشتند و در برابر موش و گربه بازی کومه له در این پروسه خسته می شدند را نیز از یاد نبرده ام.

منصور حکمت خیلی سریع مانع ذهنی - سیاسی بخشی از رهبری با نفوذ کومه له برای تشکیل حزب را تشخیص داد. علیرغم اینکه کومه له در ابتدا بسیار موافق این پروسه بود، اما بعد از مدتی، علاقه اولیه را از دست داد. سپس پس از ضربه خوردن تشکیلات کومه له در شهرهای خارج از کردستان دوباره بخشی بفکر تشکیل حزب افتادند، چراکه تاسیس حزب را برای ارتقاء روحیه نیروی پیشمرگ و مردم کردستان مفید می دیدند؛ اما پس از مدتی دوباره کند و دلسرد شدند.

منصور حکمت صبورانه این پروسه را با بحث و اقناع طی کرد. بالاخره، دادن پیشنهاد حقوق ویژه به کومه له و حفظ نام کومه له بعنوان سازمان کردستان حزب مهمترین مانع سیاسی- ذهنی را از میان برد. یادم است که در سازمان ا م ک تقریبا همه مخالف این مساله بودند و آنرا با موقعیت سازمان بوند در حزب سوسیال دموکرات روسیه مقایسه می کردند. نادر صبورانه با همه بحث کرد و همه را قانع نمود. دومین مساله پست دبیر کل بود. عبدالله مهتدی در آن وقت دبیرکل کومه له بود و بطور واقعی با از دست دادن این پست مساله داشت. لذا نادر در پیش نویس اساسنامه پست دبیر کل را ملحوظ کرد و عبدالله مهتدی در کنگره موسس بعنوان دبیرکل حزب برگزیده شد. اما در کنگره دوم اساسنامه اصلاح شد و پست دبیرکل حذف گردید. طی فروردین ۱۳۶۱ تا شهریور ۱۳۶۲ که کنگره موسس برگزار شد، مبارزه پیگیر و شبانه روزی نادر امر تشکیل حزب کمونیست ایران را میسر کرد. راستش این مبارزه بعد از کنگره موسس هم ادامه یافت. بحث های داغ نادر با ابراهیم علیزاده دو سه هفته پس از کنگره موسس، زمان حمله ارتش اسلامی به آلان سردشت، منطقه ای که مرکزیت حزب در آن بود و کنگره موسس در آن تشکیل شده بود را بخاطر دارم؛ این یورش نظامی دوباره ساگای نام کومه له و ناسیونالیسم کرد را زنده کرد.

دستاوردهای مهم و تعیین کننده منصور حکمت به احیای مارکس، شکست پوپولیسم، تشکیل حزب کمونیست ایران در سیاه ترین دوران جامعه و ایجاد امید در دل هزاران کمونیست، رهبری بزرگترین حزب کمونیستی در خاورمیانه، مبارزه قاطعانه با رژیم اسلامی، زنده نگاه داشتن کمونیسم و جنبش کمونیستی در این شرایط سیاه و خونین، تدوین تئوری کمونیستی مبارزه مسلحانه برای یک حزب کمونیست، نجات صدها کمونیست از مهلکه قتل عام توسط دو رژیم اسلامی و بعث عراق و انتقال آنها به یک کشور امن، بخشی از دستاوردهای درخشان و برجسته منصور حکمت در این دوره است.

منصور حکمت هیچگاه به داده ها لم نمی داد؛ به وضع موجود رضایت نمی داد؛ همواره بفکر پیشرفت و پیشروی بود. سلاح نقد مارکسیستی را یک لحظه زمین نمی گذارد. یکی دو ماه پس از تشکیل حزب بود که در اردوگاه حزب در شین کاوه، در کردستان عراق، نادر بحث "فاصله حرف و عمل" را طرح کرد. در آنجا به یک نکته بسیار مهم اشاره کرد. گفت اگر پراتیک ما کمونیستی نباشد، آنوقت این بیانگر آنست که بورژوازی سکان حزب را در دست دارد. (نقل به معنی) این سخنرانی با اخم و تخم بخشی از رهبری حزب روبرو شد. نادر بفکر رفت تا راه حاکم کردن خط کمونیسم کارگری بر حزب را بیابد. پیش از کنگره دوم حزب بود که بحث کمونیسم کارگری را در رهبری حزب مطرح کرد. از او خواستند که این بحث را بعنوان گزارش به کنگره ارائه کند.

تنش سیاسی - نظری- جنبشی از همان بدو تشکیل حزب در حزب وجود داشت. فاصله حرف و عمل اولین بروز علنی آن بود. پس از کنگره دوم طی مصاحبه ها و نوشته های متعدد کوشید وجوه مختلف و متنوع این بحث را باز کند. بالاخره، قبل از کنگره سوم متوجه شد که گرایش های مختلف درون حزب عمل می کند و مانع پیشروی حزب است. گزارش او به کنگره سوم، دوران آتی و پس از سقوط شوروی را ترسیم کرد. اکنون که دوباره این گزارش را مطالعه می کنیم، متوجه عمق و صحت این تحلیل، بصیرت و افق عمیق مارکسیستی او می شویم.

طرح مبحث کمونیسم کارگری با عزیمت از نقد خود، تفکیک جنبش کمونیستی کارگری با جنبش های دیگر، نقد عمیق جنبشی که حزب کمونیست عملا در بستر آن حرکت می کرد، شجاعت و بصیرت بالایی نیاز دارد. منصور حکمت با صلابت و قاطعیت خاص خویش پا در این مبارزه گذاشت. از کنگره سوم تا استعفای او از حزب کمونیست و تشکیل حزب کمونیست کارگری کمتر از دو سال طول کشید. فعالیت شبانه روزی این دوره او را هیچگاه از یاد نخواهم برد. در این مقطع او دیگر یک جوان ۲۷ ساله و بدون مسئولیت خانوادگی نبود. در این فاصله ما صاحب دو بچه شده بودیم. بچه دوم مان در اوج کشمکش درون حزب کمونیست بدنیا آمد. کار لاینقطع، فشار عصبی، نگرانی از وضعیت و آینده انسان هایی که در اردوگاه یا در شهرهای کردستان عراق ویلان می شدند، تلاش برای پیشبرد مبارزه در متمدن ترین و آرام ترین شکل ممکن، چرا که این اختلافات در یک حزب مسلح بوقوع می پیوست، کاملا از نظر جسمی و عصبی فرسوده اش کرده بود. اما این شرایط یک آن او را از فکر به بچه ها و حضور در کنارشان منفک نمی کرد. یک لحظه این کارها به دلیل یا بهانه ای برای اینکه از پدری شانه خالی کند، یا به شکل سنتی پدر باشد، بدل نمی شد. همیشه برای رسیدگی به بچه ها، محبت به آنها، در آغوش گرفتنشان یا بازی با آنها آماده بود. بجای آن از خوابش می زد. استراحت و قرار نداشت.

خوشبختانه جدایی از حزب کمونیست به متمدن ترین شکل آن بوقوع پیوست. بقولی از دماغ یک نفر هم خون نریخت. حرمت هیچکس جریحه دار نشد. راستش فکر می کنم این تنها نمونه انشعاب حزبی - سیاسی با این سطح از تمدن در تاریخ باشد. وقتی به این واقعیت بیاندیشیم که بخش عظیمی از کادرها در محرومیت در اردوگاه ها یا روستاها و شهرهای کردستان عراق زندگی می کردند، و این یک حزب مسلح بود، بیشتر به اهمیت و پیچیدگی کار منصور حکمت واقف می شویم. این یادم است که می گفت این یک حزب مسلح است و باید این پروسه کاملا درست و آرام به پیش رود. یک تنه در مقابل تمام مخالفت خوانی ها ایستاد. جالب است در کمیته مرکزی حتی پس از اعلام اینکه قصد دارد جدا شود و فقط تا زمان انتقال همه افرادی که از نظر نظامی وجودشان در کردستان عراق لازم نیست به یک کشور امن، در حزب باقی می ماند، باتفاق آراء به دبیری کمیته مرکزی انتخاب شد.

تشکیل حزب کمونیست کارگری و تبدیل آن به بزرگترین حزب رادیکال مارکسیستی در منطقه فعالیت ده سال آخر زندگی منصور حکمت را می سازد. ایجاد یک حزب میلیتانت و بزرگ که به دماسنج اپوزیسیون بدل شده بود؛ حزبی که همانطور که او می گفت عملا خارج را روی سرش گذاشته بود و جلوی فعالیت رژیم اسلامی در خارج کشور موانع بسیار آفریده بود؛ حزبی که حدود هزار کمونیست با سابقه و جوان را فقط در خارج کشور در خود سازمان داده بود؛ حزبی که به پیشدار مبارزه علیه اعدام، آزادی بی قید و شرط بیان و ابراز وجود، آزادی و برابری زن و مرد، مدرنیسم و ضد مذهب گرایی بدل شده بود؛ حزبی که به میزان بسیاری اجتماعی شده بود و می رفت تا به یک قدرت تعیین کننده در تحولات سیاسی بنفع کارگر و آزادیخواهی بدل شود؛ حزبی که همه از آن حرف می زدند. حزبی که به امید طبقه کارگر و محرومین و آزادیخواهان جامعه بدل شده بود. این یک دستاورد دیگر اوست. علاوه بر این منصور حکمت نقش اصلی در تشکیل حزب کمونیست کارگری عراق داشت.

ادبیات این دوره منصور حکمت بسیار غنی و با ارزش است. آثاری چون نقد ناسیونالیسم و دموکراسی از کلاسیک های مارکسیستی و بجا ماندنی است. نقد فدرالیسم و تحلیل های سیاسی عمیق و تیز از رژیم اسلامی و نشان دادن ماهیت جدال دو جناح این رژیم، از دستاوردهای دیگر اوست. برنامه یک دنیای بهتر یک اثر مهم مارکسیستی به ارزش مانیفست کمونیست است. آخرین اثر او "دنیا پس از یازده سپتامبر" شرایط مبارزات طبقاتی و سیاسی در سطح بین الملی را برای ما تحلیل و تبیین کرد.

این فقط خلاصه ای بود از نقش و جایگاه این مارکسیست بزرگ، این لیدر سیاسی کمونیسم کارگری و این انسان مهربان و دوست داشتنی. شاید از فحوای این کلمات بتوان ویژگی های او را تمیز داد. باید آثار او را با دقت خواند؛ باید به سخنرانی هایش دقیق گوش داد؛ باید به مبارزه کمونیستی کارگری پیوست و در دل مبارزه نظرات او را پیاده کرد. این راه شناخت اوست. و روشن است که حزب ما نقش و مسئولیت بزرگی در این راستا عهده دار است. شرکت در مراسم یادبود دهمین سالگرد او یک راه دیگر برای شناخت بیشتر از او و گرامیداشت یاد عزیزش است. *

ستون آخر٬
دهمین سالگرد درگذشت منصور حکمت فرا می رسد !
بیاد ژوبین عزیز

۴ ژوئیه ۲۰۱۲ دهمین سالگرد درگذشت منصور حکمت (ژوبین رازانی) است. یک دهه از مرگ این انسان بزرگ، تئوریسین مارکسیست برجسته و لیدر فکری - سیاسی جنبش کمونیسم کارگری می گذرد. طی این دهه پر تلاطم و پر نشیب و فراز چه در عرصه سیاست ایران و چه در عرصه سیاست بین المللی، بارها و بارها از نزدیک جای خالی او را در تمام ابعاد فعالیت سیاسی- کمونیستی خویش احساس کرده ایم .

۴ ژوئيه ٢٠٠٢ شب که از بيمارستان برگشتم، نوشتم: "کابوس هولناک بوقوع پيوست." نوشتم "جاى خاليش را هميشه در کنارمان، در قلب هايمان، در زندگى هر روزمان، و در مبارزه براى برابرى و آزادى احساس خواهيم کرد". در آن لحظات که این کلمات را می نوشتم، یک احساس گنگ و مبهم آنها را بمن دیکته می کرد. در گیجی و بهت بسر می بردم. در آن لحظه واقعیت و خواب در هم تنیده بود. می دانستم که چنین خواهد شد، اما هنوز نیستی او را درک نکرده بودم. هنوز کابوس بیشتر حالت خواب داشت تا واقعیت. احساس واقعی و اندیشه مجرد همچون دو دنیای جدا از هم در درونم با یکدیگر در تنش و جدال بودند. گویی روی یک ابر حرکت می کردم .

مدتها طول کشید تا مرگ ژوبین به شکل یک واقعیت تغییرناپذیر و جان سخت در مقابلم قرار گرفت. مدتهای بیشتر زمان لازم بود تا این واقعیت را درونی کنم. راستش هنوز لحظاتی هست که دچار ناباوری می شوم. فکر می کنم که همه چی فقط یک کابوس بوده است. گویی قلب و ذهنم با حقیقت در حال جنگند. مدتها بطول انجامید تا دریابم که در آن شب نه عمق کابوس و نه عمق اين تنهايى و جاى خالى را بمعناى واقعى کلمه احساس نکرده بودم. طی این سالها هر روز با اين کابوس هولناک زندگى کرده ام. هر روز جاى خاليش را در گوشه و کنار زندگى، در قلبم، در ذهنم، و در هر حرکت کوچک و بزرگ، از نو و هر روز عميق تر از روز پيش احساس کرده ام .

و اکنون می رویم که یاد عزیزش را در دهمین سالگرد از دست دادنش گرامی بداریم. تا باهم بیاد بیاوریم که چه جایگاه با ارزش و رفیعی در زندگیمان داشت؛ بیاد بیاوریم که چگونه بدون او با زندگی دست و پنجه نرم کردیم؛ بیاد بیاوریم که چگونه جای خالیش را در پس هر خبر جنگ و بحران، خیزش و شورش، استیصال و امید عمیقا احساس کردیم .
 
بیایید با هم یادش را در دهمین سالگرد درگذشتش گرامی بداریم .

روز شنبه ۷ ژوئیه ۲۰۱۲ ساعت ۱۲ در هایگیت گرد می آئیم. این روز را به یک روز فراموش نشدنی و با شکوه بدل کنیم. *

اطلاعیه 3 کنگره دوم منصور حکمت

بنیاد منصور حکمت به تاریخ ۳۱ مه دعوتنامه ای برای شرکت و در صورت تمایل سخنرانی در کنگره منصور حکمت به احزاب و سازمان های زیر ارسال کرد: حزب کمونیست ایران، حزب کمونیست کارگری ایران، حزب کمونیست کارگری ایران – حکمتیست، حزب کمونیست کارگری عراق، حزب کمونیست کارگری کردستان، سازمان راه کارگر، سازمان فدائیان اقلیت، اتحاد فدائیان خلق، اتحادیه کمونیست ها، چریک های فدائی – اشرف دهقانی. متن دعوتنامه به قرار زیر است:
با سلامهای گرم و رفیقانه
تاریخ:۳۱  مه ۲۰۱۰
بدینوسیله از جانب بنیاد منصور حکمت از فعالین و دست اندرکاران حزب کمونیست کارگری عراق برای شرکت در دومین کنگره منصور حکمت که در تاریخ ۴ ژوئیه در لندن برگزار می شود٬ دعوت می کنم.
در دومین کنگره منصور حکمت یاد و خاطره و در افزوده ها و نقش تاریخی کمونیسم منصور حکمت گرامی داشته خواهد شد. سخنرانان و شرکت کنندگان در این کنگره به بررسی جوانب مختلف تئوری و پراتیک منصور حکمت خواهند پرداخت.
چنانچه مایل باشید در این کنگره سخنرانی کنید لطفا درخواست خود را تا تاریخ ده ژوئن به اطلاع ما برسانید. برای دریافت اطلاعات بیشتر لطفا با ما تماس بگیرید. ضمنا اطلاعات در سایت
www.wupiran.org و www.m-hekmat.com   و همچنین در فیس بوک درج شده است.
با درودهای رفیقانه
آذر ماجدی
بنیاد منصور حکمت
Majedi.azar@gmail.com

اطلاعیه 3 کنگره دوم منصور حکمت

بنیاد منصور حکمت به تاریخ ۳۱ مه دعوتنامه ای برای شرکت و در صورت تمایل سخنرانی در کنگره منصور حکمت به احزاب و سازمان های زیر ارسال کرد: حزب کمونیست ایران، حزب کمونیست کارگری ایران، حزب کمونیست کارگری ایران – حکمتیست، حزب کمونیست کارگری عراق، حزب کمونیست کارگری کردستان، سازمان راه کارگر، سازمان فدائیان اقلیت، اتحاد فدائیان خلق، اتحادیه کمونیست ها، چریک های فدائی – اشرف دهقانی. متن دعوتنامه به قرار زیر است:
با سلامهای گرم و رفیقانه
تاریخ:۳۱  مه ۲۰۱۰
بدینوسیله از جانب بنیاد منصور حکمت از فعالین و دست اندرکاران حزب کمونیست کارگری عراق برای شرکت در دومین کنگره منصور حکمت که در تاریخ ۴ ژوئیه در لندن برگزار می شود٬ دعوت می کنم.
در دومین کنگره منصور حکمت یاد و خاطره و در افزوده ها و نقش تاریخی کمونیسم منصور حکمت گرامی داشته خواهد شد. سخنرانان و شرکت کنندگان در این کنگره به بررسی جوانب مختلف تئوری و پراتیک منصور حکمت خواهند پرداخت.
چنانچه مایل باشید در این کنگره سخنرانی کنید لطفا درخواست خود را تا تاریخ ده ژوئن به اطلاع ما برسانید. برای دریافت اطلاعات بیشتر لطفا با ما تماس بگیرید. ضمنا اطلاعات در سایت
www.wupiran.org و www.m-hekmat.com   و همچنین در فیس بوک درج شده است.
با درودهای رفیقانه
آذر ماجدی
بنیاد منصور حکمت
Majedi.azar@gmail.com

اطلاعیه دوم
کنگره منصور حکمت

همانطور که در اطلاعیه شماره ۱ باطلاع رساندیم، کنگره دوم منصور حکمت روز چهار ژوئیه ۲۰۱۰ در شهر لندن، انگلستان برگزار میشود. بدینوسیله، با تشکر از استقبال گرم دوستان از برگزاری این کنگره، باطلاع میرسانیم که کسانی که علاقمند به سخنرانی در این کنگره هستند، لطفا تا تاریخ اول مه ۲۰۱۰ تم و چکیده ای از سخنرانی خود را برای ما ارسال کنند. بنیاد منصور حکمت خواهد کوشید که تعداد هر چه بیشتری از علاقمندان امکان سخنرانی در این کنگره را داشته باشند.

آذر ماجدی
بنیاد منصور حکمت

 ۲۰ آوریل ۲۰۱۰

گفتگو با آذر ماجدی مسئول بنیاد منصور حکمت پیرامون کنگره ۲ منصور حکمت
مجمع دوستداران منصور حکمت

یک دنیای بهتر: هدف از برگزاری کنگره منصور حکمت چیست؟ چه الگویی مد نظر دارید؟ انتظارات و توقعات شما چیست؟ شاخص موفقیت چنین کنگره ای از نقطه نظر شما چیست؟
آذر ماجدی: منصور حکمت یک مارکسیست برجسته، تئوریسین و لیدر سیاسی جنبش کمونیسم کارگری است. منصور حکمت در تعین بخشی نظری، سیاسی و سازمانی به جنبش کمونیسم کارگری نقش منحصر بفرد و بسیار تعیین کننده ای داشته است. مقایسه نقش منصور حکمت در جنبش کمونیستی با انسان های برجسته ای چون مارکس و لنین بهیچوجه اغراق نیست. منصور حکمت موفق شد که مارکسیسم را از زیر آوار تعابیر بورژوایی و خورده بورژوایی از آن بیرون کشد؛ او توانست پس از چند دهه حاکمیت کمونیسم بورژوایی پرو روس، مائویستی یا چپ نو، که هر یک روایتی ناسیونالیستی یا دموکراتیک از مارکسیسم را به جهان ارائه می دادند، کمونیسم کارگری مانیفست کمونیسم را  احیاء کند. منصور حکمت درافزوده های مهمی به مارکسیسم و جنبش کمونیستی داشت. پاسخ های مارکسیستی به معضلات جنبش کمونیستی در انتهای قرن بیست بخشی از دستاوردهای او است.
گرامیداشت چنین شخصیتی و بررسی دستاوردها و درافزوده های او یک کار مهم و ضروری است. نه فقط بعنوان یک حرکت احساسی – عاطفی در گرامیداشت یک لیدر برجسته سیاسی و نظری انقلابی، بلکه همچنین از این نظر که کمونیسم کارگری بدون مسلح شدن به این نظریات و سیاست ها، بدون احاطه به نقد حکمت از دنیای سرمایه داری و سیاست های سرکوبگرانه بورژوازی بین المللی و بدون درک و کاربست استراتژی قدرت تبیین شده توسط او قادر نخواهد شد به قدرت دست یابد. انقلاب کارگری در قرن بیست و یک به منصور حکمت و تبیین او نیازمند است. از این رو کنگره دوم منصور حکمت به بررسی نظرات و درافزوده های او اختصاص یافته است.
قصد اینست که تمام دوستداران منصور حکمت امکان یابند در یک فضای باز تبیین خود را ارائه دهند. این کنگره یک مجمع حزبی نیست. ما در ارائه این واقعیت به جنبش چپ و کمونیستی تلاش بسیاری کرده ایم. به همین خاطر، علاوه بر اطلاعیه های عمومی برای دعوت از عموم و دعوت به سخنرانی، از بیش از ده حزب و سازمان چپ برای شرکت در کنگره رسما دعوت کرده ایم. (لیست این جریانات در اطلاعیه مجزایی به چاپ رسیده است.) این کنگره را از جهاتی میتوان با کنگره مارکس مقایسه کرد. در کنگره مارکس جریانات مختلف با سابقه های فکری و سازمانی مختلف شرکت و سخنرانی می کنند. تلاش اینست که کنگره های منصور حکمت را به چنین مجامعی بدل کنیم.
امیدوارم که بتوانیم قدم های جدی و مهمی در این جهت و در شکستن دیوار نفرت و سکتاریسم برداریم. امیدوارم کنگره منصور حکمت به مجمعی بدل شود که دوستداران او با تعلقات متفاوت سازمانی زیر یک سقف جمع شوند و نظر و تبیین خود را در فضایی باز و آزاد مطرح کنند. این امید و تلاش من است.
یک دنیای بهتر: منصور حکمت چهره ای فراتر از احزاب منتسب به کمونیست کارگری است. با توجه به این واقعیت کنگره منصور حکمت چگونه به این تبیین های متفاوت برخورد میکند؟ آیا بنیاد منصور حکمت ارائه دهنده یک روایت مختص به خود از کمونیسم منصور حکمت است؟
آذر ماجدی: یکی از تلاش های کنگره منصور حکمت نیز تثبیت همین واقعیت است که منصور حکمت، چهره ای کاملا فراتر از احزاب منتسب به کمونیسم کارگری یا جنبش کمونیستی کارگری ایران و عراق است. زدودن تصاویر سکتاریستی، یکی از تلاش های ما بمنظور رفع یک مانع بزرگ در این جهت است. کنگره منصور حکمت میکوشد تمام این تبیین ها را در معرض قضاوت قرار دهد. کنگره منصور حکمت مکانی است که تعابیر مختلف می توانند آزادانه، در یک فضای عاری از شانتاژ و هیاهو، طرح شوند و مورد بحث قرار گیرند.
سخنرانان هر یک تعبیر و تبینی متفاوت دارند. این نظرات در کنگره طرح و بحث می شود و سپس تمام سخنرانی ها بشکل ویدئویی و کتبی منتشر شده و در اختیار عموم قرار می گیرد. کنگره یا بنیاد قضاوتی در مورد هیچیک از سخنرانی ها یا تبیین ها نخواهد داشت. صرفا می کوشد که این نظرات را در اختیار جامعه قرار دهد. هدف بنیاد شناساندن هر چه وسیعتر منصور حکمت است. انتشار آثار خود او، ترجمه آنها و همچنین ارائه تبیین افراد و جریانات مختلف از او طرق مختلف این کار است.

یک دنیای بهتر: شما عضو رهبری حزب اتحاد کمونیسم کارگری هستید و روایت معینی از کمونیسم منصور حکمت را تبلیغ و اشاعه میدهید. این جایگاه و نقشی که در بنیاد منصور حکمت دارید را چگونه جدا و ادغام میکنید؟ آیا دچار تناقضی نمیشوید؟
آذر ماجدی: من نظرات خودم را دارم. از این نظرات با حرارت دفاع می کنم. تبیین های مختلف را مورد نقد تیز قرار می دهم. این بخش مهمی از فعالیت سیاسی – کمونیستی من در هشت سال اخیر بوده است. نقد، یکی از ابزار های مهم مارکسیسم است. یک بخش از فعالیت کمونیستی و مارکسیستی،  نقد نظری و سیاسی نظرات رایج در جامعه و موانع سیاسی و فکری در مقابل سازمانیابی طبقه کارگر و انقلاب کارگری است. در این راستا یک کمونیست راهی بجز نقد دائم ندارد.
اما من هیچگاه در قالب بنیاد منصور حکمت این فعالیت را به پیش نبرده ام. من همانگونه که در مراسم یادبود منصور حکمت در ژوئیه 2002 اعلام کردم، هدفم از تشکیل بنیاد منصور حکمت اشاعه ادبیات و نظرات او و ترجمه آنها است. و تاکنون نیز بنیاد به همین کار مشغول بوده است. در چند سال اول بسیار فعالانه این کار را انجام داده است. مدت کوتاهی بخاطر مشکلات و معضلاتی که در جنبش کمونیسم کارگری بروز کرده بود، کارهای بنیاد با رکود روبرو شد و اکنون تلاش من اینست که بنیاد را دوباره به یک نهاد بسیار فعال در شناساندن منصور حکمت بدل کنم.
یک سند گویا برای نشان دادن آنکه من در موقعیت خود دچار تناقض نشده ام و یا از بنیاد بعنوان نهادی برای پیشبرد مجادلات سیاسی، نظری یا حزبی استفاده نکرده ام، تاریخ خود بنیاد است. سایت منصور حکمت هیچ اثری از مجادلاتی که درون حزب کمونیست کارگری شکل گرفت، انشعاب یا مجادلات بعدی را در خود منعکس نکرده است. هیچ اطلاعیه ای باسم بنیاد در این رابطه منتشر نشده است. هیچ جزوه یا کتابی در این رابطه باسم بنیاد منتشر نشده است. انتشارات بنیاد به انتشار آثار خود منصور حکمت خلاصه میشود. البته از همان آغاز تاسیس بنیاد، تلاش هایی برای تخطئه آن شکل گرفت. اما من قاطعانه کوشیده ام که بنیاد را از این مجادلات کنار نگاه دارم. من کوشیده ام که بنیاد به هدف اولیه خود وفادار بماند.
یک دنیای بهتر: با اعلام کنگره منصور حکمت و فراخوان کانون مبارزان کمونیست برای شرکت در این کنگره ما شاهد سنگ اندازیهای افرادی از رهبری دو حزب "حکمتیست" و "حزب کمونیست کارگری" بودیم. به شانتاژهای شنیع شان نمیپردازم. شایسته پاسخگویی نیستند. اما بعضا گفته میشود شما جانبدارید! حزب متبوعشان را نقد کرده اید٬ نتیجتا در کنگره منصور حکمت نباید شرکت کرد. پاسخ شما چیست؟
آذر ماجدی: روشن است که من جانبدار هستم. من یک کمونیستم و بنا بتعریف نمیتوانم جانبدار نباشم. اگر ادعایی بغیر از این بکنم، ریاکاری است. اما این جانبداری هیچگاه بعنوان بنیاد ابراز وجود نکرده است. من کاملا قادرم که موقعیت خودم را بعنوان یک کادر جنبش کمونیسم کارگری یا عضو رهبری حزب اتحاد کمونیسم کارگری، چهره ای که در مجادلات در حزب کمونیست کارگری پس از مرگ منصور حکمت، نقش فعالی داشته، و بنیانگذار بنیاد منصو حکمت از هم مجزا کنم. اما متاسفانه سایرین هستند که از این کار عاجزند. تثبیت این واقعیت یکی دیگر از تلاش های من بعنوان رئیس بنیاد منصور حکمت است.
من سیاست های دو حزب مزبور را همچون بسیاری جریانات دیگر مورد نقد قرار داده ام. اما این نقد ها در ظرفیت یک کمونیست فعال و در رهبری یک حزب معین انجام گرفته است، نه در چهارچوب بنیاد منصور حکمت. راستش مطمئن نیستم که این افراد واقعا از درک این مساله عاجزند یا فقط با حرکت از یک نفرت سکتاریستی تلاش در تخریب دارند. من انتظار چنین برخوردهایی را داشتم. اما در عین حال امید داشتم که عزت نفس بیشتری از خود نشان دهند.
علیرغم چنین برخوردهایی، از کلیه این احزاب رسما برای شرکت و سخنرانی در کنگره منصور حکمت دعوت بعمل آمده است. توپ در زمین آنها است. می توانند شرکت کنند، سخنرانی کنند و تبیین خود را ارائه دهند. می توانند نشان دهند که این ظرفیت را دارند تا از تنگ نظری های سکتاریستی عبور کنند و آنجا که به منصور حکمت مربوط می شود، می توانند طور دیگری رفتار کنند. همانگونه که من تاکنون در هیچ ظرفیتی اعلامیه تحریم مراسم های این احزاب در گرامیداشت منصور حکمت را منتشر نکرده ام.

یک دنیای بهتر: چه برنامه هایی را در کنگره منصور حکمت تدارک دیده اید؟ فراخوان شما به تمامی دوستداران منصور حکمت در این زمینه چیست؟
آذر ماجدی: روز یکشنبه 4 ژوئیه، ابتدا در گورستان های گیت جمع می شویم. به دیدن یادبود منصور حکمت میرویم و گل می گذاریم. سپس به سالنی در های گیت خواهیم رفت و کنگره را در ساعت 3 بعد از ظهر آغاز می کنیم. در کنگره فیلم و اسلاید شویی از منصور حکمت به نمایش درخواهد آمد و سپس سخنرانان سخنرانی های خود را ارائه خواهند داد. لیست سخنرانان را هفته آینده منتشر می کنیم.
من عمیقا و از صمیم قلب از تمام دوستداران منصور حکمت با هر دیدی و با هر اختلاف سیاسی، دعوت می کنم که در این کنگره شرکت کنند و یاد این انسان بزرگ و عزیر را گرامی بدارند. بمنظور ارائه دیدگاه های هر چه وسیعتر ما حاضریم که زمان کنگره را افزایش دهیم تا سخنرانان بیشتری بتوانند در آن شرکت کنند. بنابراین اگر کسانی هنوز مایل به سخنرانی هستند، می توانند درخواست خود را با تم سخنرانی شان برای ما بفرستند. مطمئن باشند که مورد استقبال قرار خواهد گرفت. ضمنا از دوستداران منصور حکمت میخواهم که این کنگره را وسیعا تبلیغ کنند. بیایند با هم کنگره منصور حکمت را به یک مجمع سیاسی، نظری در دفاع از منصور حکمت، مانند کنگره مارکس بدل کنیم. مجمعی که همه بتوانند آزادانه و در یک فضای آزاد نظرات و تبیین شان را ارائه دهند و به بحث و نظرخواهی بگذارند.

در حاشیه کنگره منصور حکمت
یادبود
ژوبین، نادر، منصور حکمت
آذر ماجدی

به هشتمین سالگرد مرگ منصور حکمت نزدیک میشویم. کلمه مرگ را دوست ندارم. هر وقت میخواهم از این کلمه استفاده کنم. دستم از حرکت باز میایستد. دنبال کلمات مترادفی میگردم که به این تلخی نباشد. اینقدر لخت و عور حقیقت را بیان نکند. یک کلام بهتر. و همیشه به اینجا میرسم که همین کلام از تمام مترادف هایش مناسب تر است. از حقیقت نمیتوان گریخت. خود را فریب نمیتوان داد. جای خالی اش پر نشدنی است. درد از دست دادنش تسکین نمی یابد. مانند زخمی است که درست موقعی که آدم فکر میکند خشک شده، با یک تماس کوچک به خون میافتد. انسان بر این تصور است که زمان بهترین تسکین است. آدم بالاخره عادت میکند. اخت میگیرد. یک سال، دو سال، سه سال، پنج سال و بالاخره هشت سال. پس این زمان کی فرا میرسد؟

هرگز. دیگر به این نتیجه رسیده ام .

میدانم که جایگاه او برای من و در زندگی من خاص و ویژه است. هر روز زندگیم با یاد او آغاز و پایان می یابد. اما فقط من نیستم که خلاء او را عمیقا احساس میکنم. کمونیست های بسیاری هستند که هر روزه جای خالی او را بعنوان یک لیدر فکری، سیاسی و حزبی حس میکنند. بارها یادش را زنده میکنند. در این هشت سال، شاید هیچگاه مانند ماه های اخیر، خلاء او احساس نشده است. خیزش قهرمانانه مردم وجود او را طلب میکند. بارها شنیده ام که گفته میشود: "اگر منصور حکمت بود، اوضاع عوض میشد." "جایش چقدر خالی است!" هیچکس مثل من با این عبارات احساس توافق و هم نظری نمیکند .

خیزش مردم، دوران انقلابی، رژیم اسلامی در سراشیب سقوط، بهترین شرایط برای سازماندهی یک انقلاب کارگری، این یک تصویر است. تصویر دیگر موقعیت فلاکت آور حزبی است که او تاسیس کرد. حزبی که کوشید برای سازماندهی و رهبری انقلاب کارگری در ایران آماده اش کند. شبانه روز برای این هدف کوشید. یک آن آسایش نداشت. کار شبانه روزی نظری، سیاسی، عملی برای ساختن یک حزب رادیکال کمونیستی کارگری، آماده کسب قدرت سیاسی و سازماندهی یک انقلاب کارگری.  هیچکس مثل من شاهد عرق ریختن ها و زحمات شبانه روزی او برای ساختن این حزب و سازماندهی یک انقلاب کارگری نبوده است .

برای تکمیل این تصویر باید یک حزب دیگر را که تحت نام او حرف میزند و ارتجاعی ترین سیاست های توده ایستی را بر زبان و قلم جاری میکند نیز اضافه کنیم. رهبری این دو حزب گویی دارند از او انتقام میگیرند. با چنان حرارتی تیشه برداشته اند و به ریشه جنبشی که به آن شکل و تعین بخشید و به حزبی که ساخت میزنند، که انسان حیران میماند. صدها بار گذشته را مرور کرده ام. تمام لحظات با روشنی خاصی از مقابل چشمانم عبور میکند. گذشته درخشان و پرافتخار و تلاش های خستگی ناپذیر این انسان بزرگ و این مارکسیست برجسته عزمم را برای برافراشته نگاه داشتن پرچم کمونیسم او جزم تر میکند. کمونیسمی که او نمایندگی میکرد، کمونیسم کارگری، کمونیسم رهایی بخش، کمونیسمی که به نابودی اساس و بنیان استثمار سرمایه داری کمر بسته بود، کمونیسم رادیکال افراطی دخالتگر، کمونیسمی که در هر لحظه برای سازماندهی انقلاب کارگری فعالیت میکند .

با این فکر بر آن شدم که در هشتمین سالگرد اش یادش را بهمراه دوستدارانش گرامی بدارم. از دوستدارانش دعوت کنیم تا از او و کمونیسم او سخن بگوییم. با هم بکوشیم که گامی در جهت خنثی کردن ضربات مهلکی که بر پیکر جنبش کمونیسم کارگری وارد شده، برداریم. بکوشیم جای خالیش را در حد توانمان، اگر نه در زندگی شخصی مان، بلکه در سیاست جامعه و مبارزه طبقاتی پر کنیم. نشان دهیم که کمونیسم او زنده است .

برای سازماندهی این یادبود به گورستان های گیت تلفن زدم. تا گفتم که میخواهم مراسم سالگرد برگزار کنم. کارکن گورستان پرسید: برای ژوبین رازانی؟ با تعجب بسیار پرسیدم: از کجا فهمیدید؟ گفت ما نام او را در نقشه گورستان گذاشته ایم. پرسیدم چطور چنین تصمیمی گرفتید؟ آیا مزار او بازدید کنندگان بسیار داشته است؟ گفت: بله. باین دلیل تصمیم گرفتیم که نامش را در نقشه گورستان بگذاریم .

من از این دوستدارانی که به بازدید مزار او میروند و یادش را گرامی میدارند. انسان هایی که خلاء او را احساس میکنند. دوستدارانش، کمونیست هایی که از موقعیت کنونی جنبش کمونیسم کارگری و از اتفاقات سیاسی – تشکیلاتی ای که بر سر حزب او افتاد، متاثر اند، دعوت میکنم که در مراسم یادبود او و در کنگره دوم منصور حکمت شرکت کنند. بیایید با هم یاد ژوبین، نادر و منصور حکمت عزیز را گرامی بداریم . *